Białoruskie ugrupowania opozycyjne i struktury paramilitarne – stan i perspektywy

Kryzys polityczny na Białorusi w latach 2020 – 2022 stworzył warunki dla intensywnej aktywności pewnych grup społecznych, których działalność wykracza poza granice walki politycznej. Takie zaangażowanie może być ukierunkowane na sabotaż infrastrukturalny (ataki na obiekty reżimowe, budynki, kolej, itd.) oraz na presję fizyczną i psychologiczną wywieraną na przedstawicieli władzy.

Agresja Rosji na Ukrainę i współudział reżimu białoruskiego w tej wojnie wyostrzyły kluczowe elementy konfrontacji politycznej społeczeństwa białoruskiego z istniejącym na Białorusi systemem władzy. Wojna wyzwoliła mocny odruch w białoruskich entuzjastach, doprowadziła nie tylko do utworzenia na terytorium Ukrainy białoruskich jednostek bojowych, lecz zapoczątkowała także nowe podejście w kwestii przemian ustrojowych na Białorusi, które nie wykluczałyby siłowego, czyli militarnego uderzenia w reżim A. Łukaszenki.

Zarys pozapolitycznych aktywności na Białorusi do roku 2020

W powszechnym wyobrażeniu Białorusi przez długie lata centralnym punktem był mit pacyfizmu i tolerancji, polegający na unikaniu przez społeczeństwo białoruskie radykalizmu i otwartej, fizycznej konfrontacji z reżimem A. Łukaszenki. Jednak w politycznej historii współczesnej Białorusi były okresy, kiedy to ugrupowania opozycyjne podejmowały próby budowy organizacji i struktur faktycznego (paramilitarnego) oporu wobec autorytarnego reżimu. Warto również zaznaczyć, że taka aktywność początkowo nie oznaczała planu realizacji szerokiego oporu zbrojnego, ale zakładała funkcjonowanie struktur i organizacji, które mogłyby dążyć do użycia siły wobec władzy i jej przedstawicieli[1].      Na Białorusi działalność opozycyjnych organizacji paramilitarnych można podzielić na trzy okresy:

Pierwszy, w latach 1991 – 2001: etap przejściowy po upadku ZSRR, podczas którego kształtował się nowy system polityczny; proces tworzenia, aktywność i funkcjonowanie opozycyjnych struktur paramilitarnych na Białorusi były dość intensywne i stwarzały poważny problem dla władz białoruskich;

Drugi, w latach 2001 – 2020: konsolidacja systemu autorytarnego; zaostrzenie represji doprowadziło do eliminacji struktur paramilitarnych, które mogłyby stawiać opór wobec struktur reżimowych; w tym okresie miał miejsce jedynie sporadyczny opór fizyczny wobec władzy, jednak nie było to powiązane ze zorganizowaną działalnością ugrupowań paramilitarnych (dopiero wojna na Ukrainie w roku 2014 dała początki białoruskim formacjom wojskowym, jednak nie miało to wpływu na wewnętrzną sytuację polityczną w kraju);

Trzeci, w latach 2020 – 2023: kryzys polityczny 2020 roku, represje i druga wojna na Ukrainie, sprzyjały szybkiemu wzrostowi aktywności paramilitarnej białoruskiej opozycji; opcja wojenna/siłowa jest rozpatrywana jako jedna z możliwości zmian ustrojowych na Białorusi.

W pierwszej dekadzie po upadku ZSRR funkcjonowały następujące białoruskie struktury paramilitarne:

• Białoruskie Zjednoczenie Wojskowych

Ppowstało w sierpniu 1991 roku jako pierwsza na Białorusi organizacja o takim charakterze. Jej założycielami (przy wsparciu Białoruskiego Frontu Ludowego) byli wojskowi – Mikałaj Statkiewicz i Siargiej Czyslau (pseudonim „Bulba”). Członkami tej formacji w znacznym stopniu byli właśnie białoruscy oficerowie armii radzieckiej, należał do niej również późniejszy sprzymierzeniec A. Łukaszenki Wiktar Szejman[2]. Wśród swoich celów organizacja deklarowała: wspieranie procesu wdrażania reform wojskowych; ochronę demokracji i suwerenności Republiki Białorusi oraz praw żołnierzy białoruskich; pielęgnowanie patriotyzmu i godności narodowej w sferach wojskowych i szerokich kręgach społeczeństwa; niedopuszczenie do użycia armii przeciwko narodowi[3].

Liczba członków formacji szacowana była na kilka tysięcy. Brali oni udział w zabezpieczaniu i ochronie mityngów opozycyjnych oraz w starciach z milicją. Organizacja przestała istnieć w roku 2000.

• Biały legion

Niezarejestrowana białoruska organizacja sportowo- patriotyczna, utworzona w latach 1994 – 1995 przy bezpośrednim udziale Siargeja Czyslawa. Celem tej liczącej kilkuset członków organizacji było wychowanie młodzieży zorientowanej na idee narodowe, obrona niezależności, wsparcie ruchu demokratycznego i zwalczanie wpływów Rosji na Białorusi. Struktura, szkolenie i działalność Białego Legionu całkowicie odpowiadała wzorcom organizacji militarnej. W roku 2014 (podczas pierwszego etapu rosyjskiej agresji na Ukrainę) jego członkowie brali aktywny udział w tworzeniu na Ukrainie białoruskich formacji militarnych[4].

• Białoruski ruch anarchistyczny

Ruch anarchistów na Białorusi ma swoją oddzielną, dość złożoną i bogatą historię. Jego kształtowanie się i organizacja rozpoczęły się jeszcze w latach 90. XX w. Ze względu na swój radykalizm wobec reżimu A. Łukaszenki, dość wysoką aktywność (np. organizację ataków w postaci podpaleń budynków administracyjnych[5]), była to najbardziej prześladowana i represjonowana grupa polityczna na Białorusi. Można przypuszczać, że anarchiści od początku zakładali możliwość otwartej walki z reżimem A. Łukaszenki, co zmuszało inne organizację opozycyjne do utrzymywania dystansu w relacjach z tym ugrupowaniem.

W latach 2020- 2021 anarchiści brali udział w akcjach protestu oraz stosowali bardziej radykalne metody oddziaływania na system. Dlatego władze, wprost oskarżając ich o terroryzm, stosowały w stosunku do nich represje o największym natężeniu[6]. Dziś przedstawiciele ruchu anarchistycznego, biorąc pod uwagę liczbę uwięzionych członków, są najbardziej prześladowaną grupą polityczną na Białorusi. Najbardziej znanymi aktywistami tego ruchu są: Igar Aliniewicz (skazany na 20 lat więzienia), Alexander Franckiewicz (skazany na 17 lat więzienia), Marfa Rabkowa (skazana na 15 lat więzienia), Nikolai Dedok (skazany na 5 lat więzienia).

• ,,Białoruska Pagonia” i grupa taktyczna „Białoruś”

W czasie trwania pierwszej rosyjskiej agresji na Ukrainę powstały jednostki białoruskich ochotników: w 2014 roku powstała jednostka taktyczna „Pagonia”, a w roku 2015 taktyczna grupa „Białoruś”. Precyzyjna liczba białoruskich ochotników nie jest znana (szacuje się, że to od 30 do 50 osób). Jądro jednostki składa się z przedstawicieli młodzieżowych organizacji opozycyjnych. W roku 2022 białoruscy ochotnicy z tych jednostek stanowili podstawę organizacyjną dla batalionu im. Konstantego Kalinowskiego.

Kryzys polityczny oraz brutalne represję ze strony łukaszenkowskich władz przyspieszyły tworzenie w latach 2020 – 2022 różnych autonomicznych i anonimowych grup aktywnego oporu. Pod pojęciem ,,aktywnego oporu” rozumieć należy akcje ukierunkowane na organizację sabotażu czy zastraszanie przedstawicieli reżimu (propagandystów, polityków, funkcjonariuszy struktur represyjnych). Kluczowymi cechami decydującymi o procesie ukształtowania oraz funkcjonowania takich organizacji były: spontaniczność, brak struktur organizacyjnych i doświadczenia. Charakterystyczne były również szerokie wykorzystywanie przez nie sieci społecznościowych (Telegram) oraz duża rola indywidualnych inicjatyw.

Taka różnorodność w konstruowaniu i działalności organizacji oraz wykorzystanie przez nie różnego rodzaju komunikatorów do komunikacji a także koordynacji działalności, sprzyjały jednak dość intensywnej jej inwigilacji przez struktury represyjne, a w konsekwencji identyfikacji oraz neutralizacji członków. W praktyce aktywne i radykalne TG chaty oraz TG grupy były wykorzystywane przez KGB i GUBOPiK[7] w celach przyciągania, identyfikacji oraz zatrzymywania aktywistów na gorącym uczynku.

Wśród najbardziej znanych inicjatyw z okresu 2020 – 2022 wymienić można: Grupę Autuchowicza[8], „Supraciu”, „Laciać busly”, „Drużyny ludowej samoobrony”, „Ruch Robotników” czy ,,Cyberpartyzantów” (funkcjonujących poza granicami państwa). W 2020 roku w Warszawie z grupy byłych funkcjonariuszy białoruskich struktur siłowych (MSW, Prokuratura Generalna, Komitet Śledczy) utworzona została organizacja opozycyjna BYPOL. Rok później organizacja ta zainicjowała plan mobilizacyjny „Peramoha” („Zwycięstwo”). Jego celem była anonimowa mobilizacja aktywnej części białoruskiego społeczeństwa i przygotowanie strategii działalności (protestu) na Białorusi w perspektywie zaostrzenia sytuacji wewnętrznej w kraju. Proces koordynacji i realizacji strategii był realizowany przez jeden z kanałów na Telegramie. Zgodnie z podanymi przez BYPOL informacjami ponad 200 tys. osób (anonimowo) zgłosiło chęć dołączenia do projektu[9].

Ocena skuteczności organizacji tego typu jest dość skomplikowana, ponieważ jej strategia nie jest oparta na określonych strukturach i doświadczonych grup ludzi, odpowiednio przygotowanych do radykalnych akcji. Cała aktywność zakłada więc działalność indywidualną, czasem nawet inicjatywy obejmujące rodzinę albo grupę przyjaciół. Jednak koordynacja akcji przez sieci społecznościowe tworzy spore luki, wykorzystywane przez służby łukaszenkowskie do wykrywania i neutralizowania podobnych inicjatyw.

Działalność BYPOL tworzy pewne psychologiczne i informacyjne napięcia w systemie autorytarnym. Organizacja bywa również zaangażowana w akcje sabotażu- tak było w przypadku rosyjskiego samolotu wczesnego ostrzegania A-50, który 26 lutego 2023 roku został zaatakowany dronami na lotnisku wojskowym ,,Maczuliszcze” koło Mińska. Odpowiedzialność za przygotowanie i realizację tej operacji wziął na siebie właśnie BYPOL, chociaż istnieje możliwość, że była to tylko przykrywka dla działalności agentów ukraińskich[10].

Nowy etap rozwoju aktywności białoruskiej opozycji paramilitarnej po 24 lutego 2022 roku

Rosyjski atak na Ukrainę i współudział reżimu A. Łukaszenki w rosyjskiej agresji całkowicie przeobraził przestrzeń polityczną, informacyjną i ideologiczną zarówno na Białorusi, jak i w ośrodkach demokratycznych białoruskiej emigracji. To skutkowało następnymi zmianami:

• Po pierwsze, wzmocnił się ideowy i polityczny wpływ struktur oraz polityków, którzy od zawsze stali na pozycjach narodowych i antyrosyjskich. Na początku kryzysu politycznego na Białorusi – bez względu na dominację symboli narodowych – nurt narodowościowy był praktycznie niezauważalny;
• Po drugie, widocznie osłabł fundament ideologiczny, reprezentowanej przez Swiatłanę Cichanouską, „nowej opozycji”, co wyostrzyło w niej sprzeczności, konflikty i przyspieszyło rozłam. To także zmusiło „biuro” S. Cichanouskiej oraz inne struktury „nowej opozycji”, do przeprowadzenia zmian organizacyjnych i zwrócenia się ku ideom narodowym. W wyniku tych procesów powstał tzw. Gabinet Swiatłany Cichanouskiej;
• Po trzecie, wzmocnił się proces dalszej radykalizacji społeczeństwa białoruskiego oraz szybkiego powstania białoruskich struktur wojskowych na Ukrainie oraz białoruskich klubów patriotyczno- sportowych w Polsce i na Litwie, zorientowanych ma możliwy siłowy udział w zmianach politycznych na Białorusi;
• Po czwarte, w agendzie politycznej pojawiła się nowa opcja możliwych przemian politycznych na Białorusi zrealizowanych przez jawną działalność militarną.

W ciągu pierwszych miesięcy rosyjskiej agresji, na terytorium Białorusi zrealizowano całą serię akcji sabotażowych, które dotknęły infrastrukturę kolejową. Miały miejsce również cyberataki na systemy informatyczne państwa białoruskiego. Do odpowiedzialnych za nie grup zaliczyć można:

• ,,Cyberpartyzantów”, czyli zespół złożony z anonimowych specjalistów IT, działający od sierpnia 2020 roku;
• „Ruch robotniczy”, czyli powstałą w 2020 roku wspólnotę anonimowych członków, do której przyłączyli się pracownicy kolei białoruskich, która koordynowała swoją działalność głównie przez kanały na Telegramie;
• „Kolejowych Partyzantów”, czyli aktywistów białoruskich, którzy organizowali dywersję na trasach kolejowych. Ich działalność prawdopodobnie była koordynowana przez BYPOL.

Już w pierwszym miesiącu wojny (luty – marzec 2022 r.) pod zarzutem sabotażu na kolei zatrzymano 42 osoby. W sumie, od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę, białoruska infrastruktura kolejowa była celem ponad 80 aktów dywersji[11]. Z jednej strony władze zetknęły się więc z niespotykaną wcześniej formą aktywności (chociaż trudno ją nazwać zjawiskiem masowym), która miała miejsce bez względu na wzmożenie represji. Z drugiej strony wysoka liczba zatrzymanych, a później oskarżonych o akt terroryzmu i skazanych na długoletnie więzienie, świadczą o tym, że władza potrafiła szybko przywrócić kontrolę nad sytuacją. Mimo tego atak na rosyjski samolot A-50 (w lutym 2023 roku), za który odpowiedzialność wzięła grupa białoruskich partyzantów wraz z BYPOL (ta sytuacja wciąż do końca nie jest wyjaśniona), świadczy o tym, że potencjał oporu na Białorusi wciąż istnieje i w pewnych sytuacjach może zagrażać stabilności wewnętrznej systemu autorytarnego.

Inny przykładem aktywności jest powstanie Pułku Kalinowskiego i próby utworzenia innych białoruskich struktury militarnych. Już 9 marca 2022 roku białoruscy ochotnicy utworzyli batalion (później przekształcony w pułk) imienia Konstantego Kalinowskiego. Składają się nań bataliony „Wolat” i „Litwin” oraz inne formacje, np. pod koniec 2022 roku do pułku dołączyli ,,Cyberpartyzanci”. Pułk im. K. Kalinowskiego (pod każdym względem) jest największą zorganizowaną białoruską jednostką wojskową, która stawia przed sobą również długoterminowe cele strategiczne, takie jak: udział w obaleniu rządów A. Łukaszenki i kierowaniu krajem w okresie przejściowym[12]. W swojej działalności pułk orientuje się na wdrażanie idei odrodzenia narodowego Białorusi.

PKK wspierany jest przez polityków ukraińskich również politycznie oraz rozpatrywany jak podmiot i przedstawiciel polityczny Białorusinów na Ukrainie. W 2022 roku przekształcił się nawet w pewną polityczną i ideową alternatywę dla „biura Cichanouskiej” i tzw. „nowej opozycji”. W lutym 2023 roku PKK i białoruska organizacja polityczna „Wolna Białoruś” na czele z Zianonem Paźniakiem[13], zadeklarowały utworzenie wojskowo- politycznej struktury pod nazwą Narodowa Rada Bezpieczeństwa[14]. Celem Rady jest ochrona interesów narodowych Białorusi podczas wojny na Ukrainie i okupacji Białorusi przez Federację Rosyjską. W dalszej perspektywie Rada planuję odegrać istotną rolę w odrodzeniu Białorusi i zdobyciu przez nią wolności[15].

Już w sierpniu 2022 roku został uformowany batalion „Terror”, który zaczął funkcjonować jako samodzielna białoruska jednostka wojskowa, działająca pod zwierzchnictwem GUR. W grudniu 2022 roku żołnierze „Teroru” wraz z innymi byłymi wojskowymi z PKK stworzyli Białoruski Korpus Ochotników. Wśród swoich celów BKO deklaruje m.in. zbrojne wyzwolenie Białorusi.

Podsumowując, białoruskie organizację wojskowe są bardzo ważnym zasobem militarnym białoruskiej wspólnoty demokratycznej. Te jednostki, a w szczególności PKK, w przyszłości mogą stać się fundamentem przemian demokratycznych – tym bardziej, że nie ukrywają swoich celów politycznych oraz deklarują gotowość, by walczyć o wyzwolenie Białorusi.

Polityczny problem – próżnia ideologiczna i restrukturyzacja

Wojna na Ukrainie postawiła poważne wyzwania przed białoruską „nową opozycją”. Cały okres aktywności nowej fali białoruskiej opozycji (aż do momentu rozpoczęcia wojny) polegał na próbie pozyskania politycznego wsparcia ze strony Rosji. Swiatłana Cichanouska, jak i inni politycy, próbowali zapobiec możliwym oskarżeniom o antyrosyjskość i unikali konfrontacyjnych stanowisk w kwestiach geopolitycznych i narodowościowych. Rosja była więc rozpatrywana jako sojusznik – partner, w interesie którego leży zmiana reżimu A. Łukaszenki[16]. Dlatego tak drażliwy dla Rosjan temat białoruskiego odrodzenia narodowego, politycznego i ideologicznego, stawał się odległą perspektywą.

Po 24 lutego 2022 roku biuro polityczne S. Cichanouskiej oraz inne struktury, które powstały po roku 2020, próbowały uzupełnić braki ideologiczne, wykorzystując w tym celu narracje narodowe i proukraińskie. Spotkało się to jednak z wieloma trudnościami i krytyką, zwłaszcza ze strony jednego z najbardziej znanych przedstawicieli białoruskiego nurtu narodowego Zianona Paźniaka, a następnie ze strony członków pułku Kalinowskiego. Próby S. Cichanouskiej, by uzyskać uznanie ze strony Kijowa i przez to wzmocnić swoją pozycję jako jedynego przedstawiciela społeczeństwa białoruskiego, również nie odniosły sukcesu. Podobnie rzecz się miała ze staraniami, by objąć patronat polityczny nad „Kalinowcami”. Na tym etapie w środowisku białoruskiej opozycji odbywała się więc „bitwa o legitymizację” (prawo do reprezentowania narodu białoruskiego) między PKK a biurem S. Cichanouskiej.

Oprócz problemów związanych z kryzysem ideowym, nowe ośrodki opozycyjne, a zwłaszcza biuro S. Cichanouskiej, zetknęły się z poważnym kryzysem strukturalnym. Ten wyrażał się w:

• Istnieniu poważnych napięć wśród przedstawicieli „nowej fali” opozycji;
• Spadającym zaufaniu Białorusinów do Swiatłany Cichanouskiej i sfrustrowania jej aktywnością;
• Zaostrzeniu krytyki płynącej od byłych sojuszników S. Cichanouskiej i jej najbliższego otoczenia (np. ze strony Waleryja i Weraniki Cepkało):
• Powstaniu nowych inicjatyw białoruskiej opozycji, np. Forum Demokratycznego Waleryja Cepkały.

To czynniki zmusiły biuro S. Cichanouskiej do wprowadzenia zmian w strukturze opozycji. W sierpniu 2022 roku (pięć miesięcy po rozpoczęciu kolejnej fazy wojny) S. Cichanouska powołała Zjednoczony Gabinet Przejściowy, który miał stać się ciałem koalicyjnym z szerokim przedstawicielstwem opozycji oraz mocnym jądrem militarnym. Innymi słowy, miał powstać „gabinet wojenny”. Zakładano wówczas, że wśród jego najważniejszych zadań będzie należało:

• Intensywne wsparcie dla prób budowania białoruskich jednostek militarnych (z pomocą państw Zachodu);
• Stworzenie podstaw nowej białoruskiej armii oraz innych struktur bezpieczeństwa;
• Opracowanie strategii przeciwdziałania reżimowi A. Łukaszenki i możliwego wyzwolenia Białorusi w przypadku klęski militarnej Rosji na Ukrainie;
• Przejęcie władzy w kraju i zagwarantowanie transformacji politycznej.

Odpowiedzialnym za rozwój kierunku militarnego było Przedstawicielstwo ds. Obrony i Bezpieczeństwa Narodowego, którego szefem został mianowany Waler Sachaszczyk, a za kwestie odnowienia praworządności odpowiadać miał były milicjant i funkcjonariusz GUPOPiK – Alaksandr Azarau, który stanął na czele BYPOL. Jednak mimo dużych oczekiwań i kredytu zaufania, Gabinet (a w szczególności jego blok militarny) nie osiągnął jakichkolwiek znacznych postępów, a wręcz przeciwnie, od początku jego urzędowania towarzyszyły mu liczne skandale i brak realnych wyników pracy.

Początkowo blok siłowy Gabinetu Przejściowego inicjował tworzenie białoruskich jednostek patriotycznych oraz ośrodków szkoleniowych w Polsce, aby mobilizować i szkolić Białorusinów do prowadzenia aktywności wojennej na Ukrainie i realizacji planu „Peramoha” na Białorusi. We wrześniu 2022 roku W. Sachaszczyk ogłosił plan stworzenia organizacji „Pospolite Ruszenie”, czyli grupy sportowo – edukacyjnej, należącej do struktur Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego Białorusi. Miała ona zjednoczyć Białorusinów w celu ,,ochrony niepodległości Białorusi i przywrócenia praworządności na terytorium kraju”, a także odrodzenia białoruskich tradycji wojskowych. Przedstawicielstwa tej organizacji – „Horugwy”- były utworzone w Wilnie, Warszawie, Białymstoku i Wrocławiu[17]. Ich uczestnicy, pod okiem instruktorów, zajmować mieli się sportem, szkoleniem strzeleckim, sztukami walki i innymi kursami ,,specjalnymi”. Według słów A. Azarawa do „Harugwi” w pierwszych dniach ich funkcjonowania zapisało się około 800 Białorusinów[18]. W lutym 2023 roku W. Sachaszczyk zaanonsował- za zgodą wojskowego dowództwa Ukrainy- utworzenie nowej białoruskiej jednostki na Ukrainie. W. Sachaszczyk przedstawił ją jako faktycznie samodzielną białoruską jednostkę militarną z bezpośrednim dowództwem oficerów białoruskich i pełnym technicznym zaopatrzeniem[19]. Miała ona liczyć ponad 300 żołnierzy.

Tablica 1. Białoruskie struktury paramilitarne

Nazwa	Charakterystyka	Rok
Pułk Kalinowskiego	Samodzielna jednostka polityczna	2022 – do dziś
Pułk „Pagonia”	Powstał jako inicjatywa W. Prakopiewa i W. Sachaszczyka	2022
Batalion „Terror”   Białoruski Korpus Ochotników (BKO)	Wyłonił się (w wyniku konfliktu) z PKK w 2022	Od końca 2022
Kampania Białoruska	Drugi korpus międzynarodowy, podporządkowany MO Ukrainy. Projekt zainicjowany przez W. Sachaszczyka	Koniec 2022- do dziś
Stowarzyszenie Kombatantów Białoruskich	Utworzone z udziałem Andrzeja Kusznierowa	2023
Harugwy	Próba utworzenia inicjatyw parawojskowych przez BYPOL (Polska, Litwa)	2022
Pospolite ruszenie	Próba utworzenia inicjatyw parawojskowych przez W. Sachaszczyka (Polska)	2022
Organizacja „Pospolite Ruszennie”	Utworzona w roku 2023 przez uczestników inicjatyw ,,Harugwy” i ,,Pospolite Ruszenie”, jako samodzielna organizacja (Polska i Litwa).	Od 2023

Źródło: opracowanie własne.

Wnioski

Kształtowanie i funkcjonowanie opozycyjnych struktur politycznych oraz paramilitarnych, można odczytywać jako pozytywne tendencje, które będą określać przyszłe procesy polityczne na Białorusi:

1. Społeczeństwo białoruskie ma dość duży potencjał otwartego i siłowego sprzeciwu wobec reżimu autorytarnego, który nabiera konkretnych instytucjonalnych zarysów (np. Pułk Kalinowskiego);
2. Białoruska wspólnota demokratyczna już na tym etapie dysponuje niemałą ilością zmotywowanych ludzi, które mają jakieś doświadczenie udziału w wojnie;
3. Zarówno w środowisku demokratycznym, jak i w obozie rządzącym, możliwość realizacji scenariusza siłowego w procesie zmian ustrojowych jest oceniana jako dość prawdopodobna;
4. W społeczeństwie białoruskim zachowany został potencjał radykalnego oddziaływania na system;
5. Trwa proces tworzenia nowych podmiotów o charakterze wojskowo – politycznym, gotowych do realizacji siłowego nacisku na reżim A. Łukaszenki;
6. Opozycja w swojej działalności próbuje zastosować systemowe podejście i być przygotowana do przejęcia władzy na Białorusi w wyniku przemian. W dniu dzisiejszym do takiej roli pretenduje Gabinet S. Cichanouskiej i Rada Bezpieczeństwa (PKK – Wolna Białoruś).
7. Bez zmiany strategii zarządzania Gabinetu może nastąpić kolejny kryzys i upadek tej struktury;
8. Ważną rolę w kształtowaniu i rozwoju białoruskich struktur paramilitarnych grają państwa koalicji antyrosyjskiej. W obecnej sytuacji warto zwiększyć wsparcie dla tych jednostek oraz wprowadzić specjalne oficerskie programy szkoleniowe dla białoruskich wojskowych i kombatantów, którzy mogliby otrzymywać zachodnią edukację wojskową;
9. W oparciu o rekomendacje białoruskich struktur politycznych państwa zachodnie (w tym Polska) mogą wypracować strategię wobec Białorusi na najbliższe kilka lat (uwzględniając różne opcje). Nie powinny one wykluczać siłowego scenariusza i możliwych starć wojennych wewnątrz Białorusi;
10. Ukraina jest rozpatrywana jako możliwy i kluczowy gracz na scenie politycznej na Białorusi po okresie powojennym. Koordynacja działalności strategicznej między oficjalnym Kijowem i białoruskimi organizacjami politycznymi w okresie przyszłej transformacji politycznej jest ważna już dziś.

Autor analizy: Pavel Usov

 

[1]Zgodnie z jedną z definicji organizacja paramilitarna to ,,taka organizacja, której struktura, taktyka, szkolenie, subkultura i (często) funkcje, są podobne do funkcji profesjonalnego wojska, ale nie są częścią oficjalnych lub legalnych sił zbrojnych danego kraju, hasło: paramilitary organization, https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/paramilitary, (dostęp: 28.02.2023).

[2] БЗВ, как все начиналось, https://belaruspartisan.by/m/politic/194263/, (dostęp: 01.03.2023).

[3] Лёс Беларускага згуртавання вайскоўцаў і яго стваральнікаў, ,,Народная воля”, (dostęp: 15.02.2023).

[4]Новейшая история Беларуси: как создавали «Белый легион», https://nashaniva.com/?c=ar&i=131147&lang=ru, (dostęp: 01.03.2023).

[5]Ответственность за нападение на посольство РФ в Минске взяли белорусские анархисты, https://www.forbes.ru/news/55614-otvetstvennost-za-napadenie-na-posolstvo-rf-v-minske-vzyali-belorusskie-anarhisty, (dostęp: 02.03.2023).

[6]Анархистам из  «группы Олиневича» дали от 18 до 20 лет лишения свободы, https://news.zerkalo.io/life/7561.html?c, (dostęp: 02.03.2023).

[7]Departament Główny do Zwalczania Zorganizowanej Przestępczości i Korupcji (MSW). Po roku 2020 jest to kluczowa struktura zwalczająca polityczną aktywność opozycyjną na Białorusi.

[8]12- osobowa grupa obywateli Białorusi, którzy byli związani z oskarżonym o terroryzm białoruskim opozycjonistą i przedsiębiorcą Mikałajem Autuchowiczem.

[9]„Перамога”: в чем суть плана по свержению Лукашенко, https://www.dw.com/ru/peramoga-v-chem-sut-plana-po-sverzheniju-lukashenko/a-60560423, (dostęp: 03.03.2023).

[10]Атака на А-50У в Мачулищах, https://www.currenttime.tv/a/32305632.html, (dostęp: 04.03.2023).

[11]Боятся потерять контроль: Массовые увольнения на БЖД и «уголовки». Как это было?, https://nash-dom.info/94295, (dostęp: 09.03.2023).

[12]Бойцы полка имени Кастуся Калиновского готовятся выполнять задачи в Беларуси, https://charter97.org/ru/news/2022/5/26/469513/, (dostęp: 09.03.2023).

[13] Zianon Pazniak – polityk i działacz społeczny, od początku procesów demokratycznych na Białorusi w 1988 roku jeden z liderów białoruskiego ruchu narodowego, założyciel antykomunistycznej i niepodległościowej partii Białoruski Front Ludowy.

[14] Позняк и полк Калиновского хотят создать Совет безопасности, https://www.dw.com/ru/zenon-poznak-i-polk-kalinovskogo-hotat-sozdat-sovet-bezopasnosti/a-64635111, (dostęp: 09.03.2023).

[15] Ibidem.

 [16]Тихановская на Беларусско-российском диалоге – о том, какими должны быть отношения Беларуси и России, https://www.youtube.com/watch?v=AYQQGEX-nYI, (dostęp: 11.04.23.)

[17]Валерий Сахащик объявил о создании „Посполитого Рушения”, https://euroradio.fm/ru/valeriy-sakhaschik-obyavil-o-sozdanii-pospolitogo-rusheniya, (dostęp: 10.03.2023).

[18]BYPOL: В хоругви в Польше в первый день записались 800 человек,  https://d367rzjs5oyeba.cloudfront.net/ru/300462, (dostęp: 10.03.2023).

[19]В Украине создана новая воинская часть белорусов – добровольцев, https://euroradio.fm/ru/v-ukraine-sozdaetsya-novaya-voinskaya-chast-belorusov-dobrovolcev, (dostęp: 10.03.2023).