Centrum Nowych Idei po raz trzeci przeprowadziło kompleksową analizę systemową Białorusi.
Polityka, gospodarka, sfera informacyjna, dynamika społeczna i sytuacja wojskowa zostały ocenione przez 45 ekspertów. Pozytywnie ocenili oni jedynie rolę diaspory białoruskiej, sytuację społeczną i przestrzeń medialną. Socjolog Henadz Korshunau opowiada, jak eksperci oceniają zmiany, które zaszły w kraju w ciągu trzech lat.
Kilka słów o metodologii
Indeks Odporności oparty jest na opiniach czołowych białoruskich ekspertów, którzy oceniają sytuację w czterech głównych sferach: gospodarce, polityce, przestrzeni informacyjnej i społeczeństwie. W związku z rozpoczęciem nowego etapu wojny rosyjsko-ukraińskiej w 2022 r. dodano do niego sferę wojskową, ale dane dotyczące tego obszaru nie są wykorzystywane do obliczania końcowych wyników indeksu.
Podzieliliśmy wszystkie sfery na 4-5 obszarów, z których każdy z kolei dzieli się na 4-5 wskaźników, ocenianych przez ekspertów w skali od -5 do +5. W tym roku 93 wskaźniki naszego Indeksu zostały ocenione przez 45 białoruskich ekspertów. W gronie ekspertów znaleźli się zarówno niezależni badacze, jak i przedstawiciele wiodących białoruskich ośrodków analitycznych. Bardziej szczegółowy opis zarówno metodologii, jak i wyników badań można znaleźć na stronie internetowej projektu.
Co pokazał rok 2023?
Wartość indeksu ogólnokrajowego wyniosła -1,96. Oznacza to, że kraj jako całość nadal znajduje się w stanie kryzysu, który narasta od 2020 roku. Jednak w stosunku do ubiegłego roku ocena uległa nieznacznej poprawie.
Eksperci nadal twierdzą, że najtrudniejsza pozostaje sytuacja w sferze politycznej. Najgorzej oceniono tu politykę wewnętrzną, która faktycznie znajduje się w strefie zapaści. Jednocześnie w polityce zagranicznej, zdaniem ekspertów, sytuacja uległa nieznacznej poprawie (wskaźnik wzrósł z -3,40 do -2,82), co wskazuje na przejście ze stanu krytycznego do kryzysowego.
W sferze informacyjnej (wartość Indeksu: -2,33) najgorzej wypada przyjazność warunków pracy dla mediów. Obszar ten ma najniższy wynik spośród wszystkich obszarów głównych sfer, tj. -4,63.
W 2023 r. eksperci znacząco podnieśli swoje oceny stanu gospodarki: z -2,33 do -1,85 (za istotną uznawana jest zmiana ocen o 0,5 punktu). Wzrost ten wynikał w dużej mierze z poprawy ocen ekspertów dotyczących stanu bazy ekonomicznej i środków, które można przeznaczyć na rozwój gospodarczy. Jak na razie jednak wszystko to nie wyprowadziło z kryzysu ani fundamentów ekonomicznych, ani zasobów do rozwoju, ani samej gospodarki.
Praktycznie nie ma większych zmian w sferze społecznej. Jedyną znaczącą różnicą jest dalsze pogorszenie relacji między państwem a społeczeństwem: spadek ocen z -2,80 do -3,65, co oznacza przejście ze stanu kryzysowego do krytycznego. Organizacje społeczne nadal znajdują się w sytuacji krytycznej.
Podobnie jak sfera wojskowa. W ciągu roku oceny jej stanu nieznacznie spadły. Spadek ten spowodowany był pogorszeniem ocen w obszarach: „dowodzenie wojskami” (-0,68) i „sojusznicy” (-0,17).
Spośród wszystkich obszarów tylko trzy otrzymały pozytywne oceny: diaspora (sfera społeczna), infrastruktura społeczna i warunki infrastrukturalne dla pracy mediów. Innymi słowy, tylko infrastruktura działa obecnie (jak dotąd) dobrze w Białorusi. Ale oceny stanu poszczególnych jej elementów są coraz gorsze.
Dynamika – jak zmieniają się oceny z roku na rok
Zdaniem ekspertów o dynamice ocen w 2023 r. zadecydowały dwa główne czynniki.
Po pierwsze, porównując obecny stan rzeczy z pesymistycznymi oczekiwaniami, które eksperci wyrazili w 2022 r., po rozpoczęciu kolejnego etapu wojny rosyjsko-ukraińskiej, widać, że najgorsze oczekiwania i prognozy się nie spełniły. Białoruś nie przystąpiła militarnie do wojny rosyjsko-ukraińskiej, ostrzał Ukrainy z terytorium Białorusi nie jest już prowadzony, załamanie białoruskiej gospodarki nie nastąpiło, ludność pozytywnie ocenia politykę cenową państwa.
Po drugie, białoruski reżim w pewnym sensie zdołał utrzymać zarówno stabilność społeczno-polityczną, jak i gospodarczą kraju.
Choć odbyło się to poprzez utrzymywanie represyjnej presji na społeczeństwo oraz „ręczne” zarządzanie gospodarką, a także poprzez doskonalenie strategii omijania sankcji i poszukiwania nowych partnerów politycznych.
W przyszłości prawdopodobnie będą się zmniejszać skrajne oceny w ramach indeksu. Oznacza to, że zarówno negatywne, jak i pozytywne noty będą raczej spadać, przy optymistycznych założeniach dążyć do zera, co oznacza stagnację systemu, stagnację na Białorusi. W najgorszym przypadku będziemy mieli więc do czynienia z permanentnym kryzysem wszystkich sfer w państwie.
Autor: Henadz Korshunau, źródło: Centrum Nowych Idei, pełne badanie – CNI.
