Konsolidacja aparatu siłowego i biurokratycznego
Efektywność i tym bardziej trwałość jakiegokolwiek systemu niedemokratycznego – zwłaszcza (neo)totalitarnego – zależy od stopnia wewnętrznej konsolidacji i lojalności grupy rządzącej oraz całego pionu administracyjnego. A. Łukaszenko dość szybko przeprowadził proces restrukturyzacji wyższego i średniego aparatu władzy. Na pierwszym etapie, dla zwiększenia kontroli wzmocnił cywilną biurokrację funkcjonariuszami bloku siłowego. Na przykład inspektorem, specjalnym przedstawicielem w obwodzie brzeskim został były szef KGB generał Waleryj Wakulczyk, w grodzieńskim generał Yuri Karajew (były szef MSW), obwodu mińskiego generał milicji Aleksander Barsukow. Militaryzacja struktur cywilno – państwowych odbywa się do dnia dzisiejszego.
Bardzo symbolicznym było wyznaczenie Olega Czernyszowa – byłego zastępcy kierownika KGB i dowódcy jednostki specjalnej „Alfa” – na zastępcę przewodniczącego prezydium Białoruskiej Akademii Nauk.
Na kolejnym etapie miała miejsce rotacja w całym pionie administracyjno – kierowniczym, co wiązało się z czystkami w strukturach, instytucjach państwowych (szkołach, uniwersytetach, szpitalach) oraz przedsiębiorstwach. Miało to wzmocnić i zmobilizować efektowność aparatu biurokratycznego podczas procesu realizacji dalszych represji w tych strukturach. Została wprowadzona osobista odpowiedzialność pracodawcy za polityczną orientację pracownika przyjętego do pracy. Dziś kandydat musi przedstawić specjalną charakterystykę z poprzedniego miejsca pracy lub innego organu (szkoły, uniwersytetu), w której muszą być określone następujące opcje:
- jego stosunek do instytucji publicznych i ustroju konstytucyjnego;
- podejmowane przez niego działania przeciwko porządkowi administracyjnemu i bezpieczeństwu publicznemu, przejawianie zachowań antypaństwowych w miejscu pracy[1].
Jednocześnie całkowicie zmieniono kodeks pracy, który zupełnie ograniczył prawa robotników (w tym prawo do strajku). Wprowadzona została również odpowiedzialność za nawoływanie do strajku oraz udzielanie informacji o sytuacji w przedsiębiorstwach[2]. Wszystkie te inicjatywy mają na celu wzmocnić kontrolę polityczną wewnątrz dużych kolektywów pracowników, zneutralizować potencjalne możliwości współpracy i zredukować ryzyko ewentualnego sabotażu.
Ważnym etapem w procesie konsolidacji władzy było wzmocnienie pozycji samego A. Łukaszenki oraz rozdzielenie odpowiedzialności politycznej przez rozszerzenie funkcji Rady Bezpieczeństwa.
Kolektywna forma zarządzania (nawet jeśli funkcjonuje tylko w trybie formalnym) miała również zwiększyć poziom legitymizacji dla podejmowanych decyzji.
Wnioski
- Proces (neo)totalitarnej transformacji na Białorusi nie został jeszcze zakończony. Państwo czeka przebudowa instytucjonalna, której celem jest wzmocnienie pozycji A. Łukaszenki. Będzie ona realizowana przez zmiany w konstytucji.
- Reżim nie zaprzestanie stosowania represji i terroru jako podstawowych narzędzi utrzymywania istniejącego układu politycznego. Równolegle klasa rządząca będzie szukać dodatkowych narzędzi legitymizacji.
- Polityka terroru, regularne czystki we wszystkich instytucjach państwowych oraz emigracja będą prowadzić do spustoszenia intelektualnego i w końcu do degradacji społecznej i gospodarczej systemu.
[1]Правительство определило форму характеристики руководящих кадров и работников организаций, https://primepress.by/news/ekonomika/pravitelstvo_opredelilo_formu_kharakteristiki_rukovodyashchikh_kadrov_i_rabotnikov_organizatsiy-38891/, dostęp: 26.01.22.
[2]Министерство труда и социальной защиты Республики Беларусь, https://mintrud.gov.by/ru/news_ru/view/press-reliz-k-zakonu-respubliki-belarus-ot-28-maja-2021-g–114-z-ob-izmenenii-zakonov-po-voprosam-trudovyx-otnoshenij_4083/, 10.01.2022.
