Rok 2022 stał się przełomowy w regionie Europy Wschodniej. Zbrodnicza wojna wywołana przez Putina przy wsparciu Łukaszenki spowodowała nieodwracalne procesy – procesy, które stały się początkiem końca reżimów obu dyktatorów. Wielu analityków oczekuje, że ten koniec nastąpi już w 2023 roku. Przez miniony czas relacjonowaliśmy wydarzenia na Białorusi w naszych cotygodniowych podsumowaniach „Białoruś po tygodniu”. Teraz – w ostatnim dniu roku czas na generalne podsumowanie – oto 5 najważniejszych wydarzeń dotyczących Białorusi w mijającym 2022.
Zdjęcie wyróżniające – https://mobile.twitter.com/loran25962735
24.02.2022
Czwartek 24 lutego 2022 roku to dzień, który na wiele kolejnych dekad zapisze się w historii Ukrainy, Rosji, Białorusi, a nawet całej Europy. Tego dnia zaczęła się największa wojna od czasów II wojny światowej. Białoruś odegrała w niej bezpośrednią rolę, gdyż to z terytorium Białorusi na Ukrainę wszedł pierwszy sprzęt z literą Z. Białoruś stała się współagresorem i współuczestnikiem rosyjskiej zbrodni. To wydarzenie jest kluczowe dla zmiany postrzegania Białorusi (na poziomie reżimu Łukaszenki oraz na poziomie zwykłych Białorusinów) przez Ukraińców i na długie lata położy cień w stosunkach białorusko-ukraińskich.
Wsparcie Ukrainy przez Swiatłanę Cichanouską
24 lutego rano kilka godzin po rozpoczęciu agresji Swiatłana Cichanouska oświadczyła, że, udzieliwszy Rosji terytorium do ataku na Ukrainę, Łukaszenka stracił prawo bycia gwarantem niepodległości oraz integralności terytorialnej Białorusi. Na podstawie uprawnień nadanych przez naród białoruski w wyniku wyborów prezydenckich w 2020 roku, Swiatłana Cichanouska od 24 lutego 2022 roku wzięła na siebie odpowiedzialność za obronę niepodległości i narodowych interesów Republiki Białorusi.
„Dziś rano Rosja zaatakowała Ukrainę, łamiąc podstawowe zasady prawa międzynarodowego. W tym zdradzieckim akcie agresji wzięły udział terytorium białoruskie oraz Siły Zbrojne Białorusi.
Łukaszenka i jego reżim w pełni z prezydentem Rosji ponoszą odpowiedzialność za tę wojnę. Nielegalny przywódca Białorusi wprowadził obce wojska i uczynił nasz kraj bezpośrednim uczestnikiem konfliktu. To zdrada państwa białoruskiego i zdrada interesów naszego narodu.
Tym samym Łukaszenki nie można uznać za gwaranta niepodległości i integralności terytorialnej Białorusi.
Ja, Swiatłana Cichanouska, na podstawie uprawnień nadanych mi przez naród białoruski w wyniku wyborów prezydenckich w 2020 roku, od dziś biorę odpowiedzialność za obronę niepodległości i narodowych interesów Republiki Białorusi.
Będę działała jako przedstawicielka narodu białoruskiego i gwarantka jego praw i wolności do czasu nowych wyborów.
Tworzę gabinet przejściowy jako narodowy organ władzy państwowej Republiki Białorusi.
Niech żyje Białoruś”.
Tego samego dnia Cichanouska zwróciła się do Sił Zbrojnych Białorusi z ważnym apelem o niewykonywanie przestępczych rozkazów Łukaszenki.
Zdecydowane stanowisko Cichanouskiej od samego początku wojny i jej dalsze wsparcie Ukrainy w placówkach międzynarodowych oraz podczas spotkań z liderami państw zachodnich, pozwala mówić o tym, że sytuacja ta umożliwiła demokratycznemu społeczeństwu Białorusi określenie własnej orientacji geopolitycznej. Być może teraz jest to wydarzenie niezbyt zauważalne, jednak w strategicznej perspektywie jest to rewolucyjna zmiana, która wyznaczy dalszy ciąg myśli politycznej kolejnych pokoleń białoruskich polityków.
Utworzenie Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego
Cichanouska ogłosiła utworzenie Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego tuż po ataku Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. W praktyce do uformowania Gabinetu doszło dopiero w sierpniu – w drugą rocznicę wyborów prezydenckich na Białorusi 2020 roku. To wydarzenie jest istotne dla międzynarodowej akceptacji demokratycznego ruchu społecznego. Wcześniej większość demokratycznych państw uznawała i przyjmowała Cichanouską jako prezydenta elekta, jednak trudno było zrozumieć, w jaki sposób rozbudowywać dyplomatyczne stosunki z jej otoczeniem (i z białoruskim środowiskiem demokratycznym w ogóle), gdyż nie było pewnej struktury, z którą można by było prowadzić rozmowy. Zjednoczony Gabinet Przejściowy stał się właśnie takim organem.
Utworzenie Pułku Kalinowskiego
W marcu 2022 roku wszystkie białoruskie jednostki ochotnicze, walczące wcześniej w Donbasie, utworzyły jeden Pułk im. Kastusia Kalinowskiego, który wszedł w skład Sił Zbrojnych Ukrainy. Pułk Kalinowskiego stał się nie tylko skuteczną jednostką wojskową, wzmacniającą ukraińską armię, ale również symbolem walki Białorusinów przeciw rosyjskiej agresji. Jesienią 2022 roku Pułk Kalinowskiego, nie kryjąc własnych ambicji politycznych, rozpoczął również dyplomatyczną działalność. W tym momencie Pułk jest jedną z najbardziej ambitnych i najbardziej perspektywicznych białoruskich organizacji.
Pokojowa Nagroda Nobla dla Alesia Bialackiego
Rosyjska zbrojna napaść na Ukrainę w światowych mediach w pewnym stopniu „zastąpiła” temat więźniów politycznych na Białorusi. Teraz w o wiele większym stopniu Białoruś jest kojarzona jako współuczestnik agresji wojskowej niż państwo, w którym wciąż cierpią tysiące ludzi. Przyznanie Pokojowej Nagrody Nobla Alesiowi Bialackiemu przywraca tę świadomość. Białoruski obrońca praw człowieka został powtórnie (po pierwszym uwięźnieniu w latach 2011-2014) zatrzymany w roku 2021. Nagrodę odebrała jego żona Natalia Pińczuk, która w imieniu laureata wygłosiła przemówienie, po raz pierwszy w historii wręczania wyróżnienia, wybrzmiewające w języku białoruskim.
