Dekretem Alaksandra Łukaszenki rok 2022 ustanowiono na Białorusi Rokiem Pamięci Historycznej i już na jego początku Łukaszenka podpisał ustawę o ludobójstwie narodu białoruskiego. Symboliczne w tym kontekście wydaje się, że w tym samym roku książka George’a Orwella ,,Rok 1984” została zakazana na Białorusi i stało się tak nie tylko z tego powodu, że jest to wybitne studium niszczenia jednostki przez państwo totalitarne, chętnie cenzurowane w państwach niedemokratycznych.
Społeczeństwo białoruskie odnajdzie bowiem w dystopii Orwella wiele analogii do współczesności, w tym również aktualne motto polityki historycznej uprawianej dziś przez miński reżim:
,,Kto rządzi przeszłością, w tego rękach jest przyszłość; kto rządzi teraźniejszością, w tego rękach jest przeszłość”.
Na Białorusi od 1994 roku, równolegle z regresem demokratyzacyjnym, postępuje proces instrumentalizacji i monopolizacji pamięci historycznej. Nieprzypadkowo wykorzystano w tym celu radzieckie, doskonale sprawdzone wzorce, dzięki którym przez całe lata przemilczano Kuropaty, blokując tam prace archeologiczne, a w 2019 roku demontując ponad 70 krzyży.
Po 2020 roku polityka historyczna uprawiana przez reżim Łukaszenki nabrała jednak cech jeszcze bardziej agresywnego, ale i pragmatycznego rewizjonizmu. Mamy do czynienia z gwałtowną sekurytyzacją polityki historycznej – historia po raz kolejny staje się polem konfrontacji, zgodnie z nomenklaturą stosowaną przez miński reżim, rozgrywającej się na ,,froncie historycznym”.
Nowa polityka historyczna Białorusi realizuje trzy zasadnicze cele:
- Cel pierwszy: dystrybuowanie elementów dezinformacji historycznej w przestrzeni publicznej. Główne elementy wzmożenia dezinformacyjnego tworzone są przez aktywną sieć budowania narracji na temat ludobójstwa narodu białoruskiego (,,etnocydu Białorusinów”), ,,polskiej okupacji ziem białoruskich” (również w okresie Rzeczpospolitej Obojga Narodów), ukazywania żołnierzy AK jako ,,nazistów” i ,,hitlerowskich kolaborantów”.
- Cel drugi: wykorzystanie wybranych wydarzeń i postaci historycznych w przekazie propagandowym służącym legitymizacji przywództwa Alaksandra Łukaszenki. Selekcja taka dokonywana jest na potrzeby bieżącej taktyki legitymizacyjnej przywódcy, w ramach której na nowo kreowani są bohaterowie (Armia Czerwona) i wrogowie (Armia Krajowa).
- Cel trzeci: stworzenie instrumentów wpływu na środowisko międzynarodowe w oparciu o politykę historyczną. W ramach takiego działania przeprowadzono szereg prowokacji, podczas których za pomocą ciężkiego sprzętu lub w innych, niewyjaśnionych okolicznościach, zniszczono polskie nekropolie i pojedyncze mogiły. Przykładem są działania w Surkontach, Kaczyczach, Wołkowysku, Mikuliszkach, Stryjówce, Bohdanach, Bobrowiczach, Dyndyliszkach czy Jodkiewiczach.
Do realizacji wymienionych celów wykorzystywane jest bardzo bogate instrumentarium, począwszy od muzealnictwa (np. otwarcie nowego gmachu Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej w Mińsku, korekta tematyki ekspozycji), przez liczne działania o charakterze kulturalno-popularyzatorskim (np. festiwale, inicjatywa ,,Pociąg Pamięci”, projekt „Kwiaty Wielkiego Zwycięstwa”, akcja „Przesłanie do weterana”), po inicjatywy naukowe i edukacyjne (np. powstanie nowej dyscypliny – „Historii białoruskiej państwowości”, budowa banku danych „Księga Pamięci Republiki Białorusi”, lekcje wychowania patriotycznego, lekcje pamięci w przededniu Dnia Zwycięstwa).
Fundamentalnym elementem umożliwiającym realizację założeń nowej polityki historycznej jest jednak publiczna aktywność samego Łukaszenki. 1 września poprowadził on otwartą lekcję zatytułowaną: „Pamięć historyczna – droga do przyszłości”, podczas której zapowiedział:
,, (…) Przywrócono do kalendarza ważną datę w historii – 17 września 1939 r. – Dzień zjednoczenia narodu białoruskiego po dziesięcioleciach polskiej okupacji. Teraz jest nasz Dzień Jedności Narodowej, który wkrótce będziemy obchodzić. Bo wszyscy pamiętamy”.
Oczywiście o tym, o czym wszyscy mają pamiętać, zadecydować ma sam Łukaszenka.
Zdjęcie: Stravita.by
