2021 rok na Białorusi. 5 najważniejszych wydarzeń

 

 

W ostatnim dniu roku portal Białoruś2020 wspomina pięć najważniejszych wydarzeń, związanych z Białorusią w 2021 roku.

Jeśli na początku roku Alaksandr Łukaszenka jeszcze miał pewne minimalne możliwości na manewry w polityce zagranicznej, to pod jego koniec białoruski dyktator ostatecznie sam siebie pozbawił takich opcji. Wszystko zaczęło się od porwania samolotu Ryanair z Ramanem Pratasiewiczem na pokładzie, co było powodem do wprowadzenia czwartego pakietu sankcji UE oraz do zastosowania realnych sankcji wobec Białorusi przez Ukrainę. Latem białoruski dyktator sprowokował napięcie na granicy białorusko-unijnej, które tylko powiększyło jego polityczną toksyczność w Europie. Jesienią Łukaszenka uzgodnił i podpisał „mapy drogowe” prowadzące do integracji Białorusi z Rosją, co faktycznie zniszczyło jakąkolwiek podmiotowość białoruskiego dyktatora na arenie międzynarodowej. Widać to także w retoryce reżimu po uzgodnieniu „map drogowych” – Łukaszenka uznał Krym za rosyjski (czego unikał wcześniej, obawiając się zepsucia stosunków z władzami w Kijowie), a minister spraw zagranicznych Władzimir Makiej powiedział, że Białoruś jest gotowa na przyjęcie broni jądrowej na własnym terytorium. Ponadto 27 grudnia zostały opublikowane proponowane zmiany do Konstytucji Białorusi i najprawdopodobniej ich wprowadzenie będzie głównym tematem na Białorusi w nadchodzącym roku. Nie można wykluczyć, że następnym krokiem po wprowadzeniu tych zmian będzie próba kontrolowanego przez Moskwę przekazania władzy, gdyż Łukaszenka już stał się zbyt toksyczny nawet dla Putina.

 

Porwanie Ramana Pratasiewicza

 

23 maja samolot Boeing 737 linii Ryanair, odbywający międzynarodowy lot rejsowy z Aten do Wilna, krótko przed wejściem w litewską przestrzeń powietrzną został przez białoruski samolot myśliwski przymusowo skierowany do Mińska. Po wylądowaniu aresztowano Ramana Pratasiewicza, krytycznego wobec białoruskich władz dziennikarza, współzałożyciela i byłego redaktora naczelnego opozycyjnej sieci NEXTA oraz jego partnerkę, Sofię Sapiegę. Wkrótce wydarzenie to zostało uznane przez społeczność międzynarodową za porwanie, co stało się powodem kolejnej fali sankcji wobec reżimu Łukaszenki.

Porwanie samolotu Ryanair z Pratasiewiczem na pokładzie doprowadziło do wprowadzenia czwartego pakietu sankcji UE oraz do zastosowania sankcji przez Ukrainę.

Natomiast 10 grudnia rzecznik ministra koordynatora służb specjalnych opublikował nagrania, które udowadniają, że lądowanie samolotu Ryanair było operacją białoruskich służb specjalnych.

 

 

Kryzys migracyjny

 

Sprowokowany i koordynowany przez reżim Alaksandra Łukaszenki kryzys migracyjny zaczął się w lipcu, kiedy nielegalnych przekroczeń granicy białorusko-litewskiej było kilkadziesiąt razy więcej niż zwykle. W związku z tym rząd Litwy musiał ogłosić stan nadzwyczajny. Jesienią migranci masowo byli kierowani przez białoruskie służby specjalne na granicę z Polską. Największe napięcie na granicy polsko-białoruskiej nastąpiło w październiku i w listopadzie 2021 roku.

Kryzys, sprowokowany i kontrolowany przez białoruskie służby specjalne, stał się instrumentem Alaksandra Łukaszenki do wywołania napięcia na granicach z UE w odpowiedzi na wprowadzone sankcje.

Na tym etapie państwom Zachodu udało się zminimalizować dalszy rozwój kryzysu migracyjnego poprzez zamykanie kanałów przewozu migrantów z Bliskiego Wschodu na Białoruś. Jednak nie można mieć pewności, że reżim Łukaszenki nie wróci do tej taktyki i że nie znajdzie nowych dróg transportu z pomocą Federacji Rosyjskiej.

 

Uzgodnienie i podpisanie „map drogowych” integracji z Rosją

 

Jednocześnie ze wzrostem natężenia kryzysu migracyjnego, Łukaszenka z Putinem uzgodnili i podpisali 28 „map drogowych” integrujących Białoruś z Rosją w ramach związku obu państw. Wcześniej Łukaszenka przez kilka lat unikał ich podpisania, teraz natomiast, utraciwszy możliwość manewrowania na arenie międzynarodowej, nie mógł dłużej ignorować proponowanych przez Moskwę dokumentów.

W praktyce kolejny etap integracji obu krajów będzie oznaczał nawet utratę formalnej podmiotowości Białorusi i jest to celem władz rosyjskich, dążących do zagwarantowania Białorusi pozostania w strefie własnych wpływów. Mapy drogowe podpisano w listopadzie, co oznacza, że w przyszłym roku integracja Białorusi z Rosją zacznie faktycznie się urzeczywistniać.

 

Opublikowanie projektu zmian do konstytucji

 

27 grudnia na portalu rządowym został opublikowany projekt zmian do konstytucji, który Łukaszenka, według jego słów, pisał osobiście. Teraz Białoruś czeka na referendum w sprawie opublikowanych poprawek. Łukaszenka obiecał, że zorganizuje go w drugiej połowie lutego przyszłego roku.

Wśród proponowanych są m.in. takie zmiany:

• Minimalny wiek prezydenta: teraz 35 lat, proponowany – 40 lat.
• Minimalny czas życia na Białorusi dla kandydata na prezydenta: teraz 10 lat, może zostać zmieniony na 20 lat.
• Liczba kadencji prezydenckich: teraz nie ma ograniczeń, ale mogą wynieść maksymalnie dwie. Zmiany te jednak wejdą w życie dopiero „od dnia objęcia urzędu przez nowo wybranego prezydenta”, czyli Łukaszenki może to nie dotyczyć.
• Nowy prezydent może nie mieć uprawnień do wydawania dekretów z mocą ustaw.
• Kandydat na prezydenta nie powinien mieć w przeszłości obywatelstwa innego kraju, pozwolenia na pobyt ani żadnego innego dokumentu, który daje prawo do świadczeń i przywilejów – teraz takich ograniczeń nie ma.
• Nowa konstytucja może uchronić byłych prezydentów przed odpowiedzialnością za swoje czyny w czasie ich rządów. Były prezydent będzie też mógł zostać dożywotnim członkiem Rady Republiki, otrzymując w ten sposób immunitet.
• Wprowadzona jest koncepcja Wszechbiałoruskiego Zgromadzenia Ludowego – „najwyższego organu przedstawicielskiego”. Jego kadencja trwa pięć lat. Zgromadzenie to będzie m.in. powoływać członków Centralnej Komisji Wyborczej, sędziów Sądu Najwyższego i Konstytucyjnego (obecnie przysługuje to prezydentowi i Radzie Republiki), stosować procedurę impeachmentu wobec prezydenta (teraz jest to prawo parlamentu), zwoływać referendum, proponować zmiany do konstytucji, wprowadzać stan wyjątkowy i wojenny.
• Kadencja parlamentu może być przedłużona z czterech do pięciu lat. Nie będzie można go rozwiązać nie tylko w pierwszym roku jego kadencji, jak to jest obecnie, lecz także w ostatnim.
• Białoruś może zrezygnować ze swojego statusu państwa wolnego od broni jądrowej. Jednocześnie konstytucja będzie stanowiła, że ​​kraj „wyklucza ze swojej strony agresję militarną”.
• Określono, że małżeństwo jest związkiem mężczyzny i kobiety.
• Zgodnie z proponowaną wersją, każdy obywatel Białorusi będzie musiał „wnieść realny wkład w rozwój społeczeństwa i państwa”, a rodzice mają przygotować swoje dzieci do „pracy społecznie użytecznej”.
• Manifestacja patriotyzmu może stać się „obowiązkiem każdego obywatela”.

 

Działalność dyplomatyczna Swiatłany Cichanouskiej

 

W 2021 roku liderka białoruskiej opozycji Swiatłana Cichanouska prowadziła aktywną działalność dyplomatyczną, broniąc interesów Białorusinów, którzy zostali zmuszeni do wyjazu z kraju i ucieczki przed represjami ze strony reżimu Łukaszenki, oraz przypominając światu o sytuacji, w której obecnie znajduje się Białoruś. Działalność ta miała nie tylko wymiar symboliczny, ale też przynosiła konkretne rezultaty. Przypomnimy o kilku najbardziej owocnych działaniach Cichanouskiej na arenie międzynarodowej.

• 29 stycznia 2021 roku odbyło się w trybie zdalnym posiedzenie ministrów spraw zagranicznych państw Trójkąta Lubelskiego – Dmytra Kułeby (Ukraina), Zbigniewa Raua (Polska) i Gabrieliusa Landsbergisa (Litwa). Po raz pierwszy w spotkaniu Trójkąta Lubelskiego uczestniczyła również Swiatłana Cichanouska i był to ważny znak uznania liderki demokratycznej Białorusi nie tylko przez każde z tych państw, ale przez sojusz w całości. Od początku swego istnienia sojusz był zainteresowany Białorusią i od razu na jego posiedzenie zaproszono szefa MSZ Białorusi Władimira Makieja. Po wydarzeniach sierpnia 2020 roku żadne z trzech państw Trójkąta Lubelskiego nie uznało „zwycięstwa” Alaksandra Łukaszenki, jednak nie wypracowały one wspólnej polityki wobec jego reżimu. Dlatego zaproszenie Cichanouskiej było ważnym krokiem w tym kierunku, co więcej, po styczniowym szczycie Dmytro Kułeba oświadczył, że chciałby, żeby w przyszłości Trójkąt stał się „Czworokątem”, czyli żeby do tego sojuszu dołączyła demokratyczna Białoruś.

 

• 28 lipca w Waszyngtonie Swiatłana Cichanouska spotkała się z prezydentem USA Joe Bidenem. To spotkanie stało się punktem kulminacyjnym kilkudniowej wizyty Cichanouskiej w USA, podczas której liderka demokratycznej Białorusi spotkała się z sekretarzem stanu Antonym Blinkenem, doradcą prezydenta ds. bezpieczeństwa Jakiem Sullivanem i licznymi kongresmenami. Celem spotkania było zwrócenie uwagi amerykańskich elit politycznych i społeczności na problemy Białorusi, a za jego efekt można uznać wprowadzenie przez USA sankcji wobec reżimu Łukaszenki, do czego doszło w grudniu 2021 roku. Poza tym samo w sobie spotkanie Cichanouskiej z Bidenem było ważnym gestem uznania liderki demokratycznej Białorusi przez największe demokratyczne państwo na świecie.

 

• 24 listopada Swiatłana Cichanouska wystąpiła w Parlamencie Europejskim. Wygłosiła swoje ponad 30-minutowe przemówienie na posiedzeniu plenarnym w Strasburgu. Cichanouska wezwała posłów europejskich do bardziej zdecydowanych działań wobec oficjalnego Mińska i poparcia narodu białoruskiego. Przemówienie Cichanouskiej wywołało wśród eurodeputowanych niemal minutową owację na stojąco i miało duży wpływ na przypomnienie biurokracji unijnej o wydarzeniach na Białorusi.

Dziś na Białorusi jest więcej więźniów politycznych niż zgromadzonych tu członków Parlamentu Europejskiego. 882 moich rodaków zostało uwięzionych za korzystanie z podstawowych praw politycznych, które ludzie w innych krajach europejskich uważają za oczywiste. Gdybyśmy zaprosili wszystkich Białorusinów, którzy zostali bezpodstawnie uwięzieni z powodu ubrania lub skarpetek w niewłaściwych kolorach, zabrakłoby im miejsca nawet w czterech takich salach (…) Białorusini nie mogą już czuć się bezpiecznie ani we własnym kraju, ani za granicą. Ale i inni mieszkańcy Europy nie mogą czuć się bezpiecznie (…). Naprawdę myślicie, że teraz (reżim) się zatrzyma? Widzieliśmy już, jak niebezpieczny może być taki reżim dla sąsiadów. Litwa i Polska stoją w obliczu poważnego zagrożenia bezpieczeństwa swoich granic. Przy okazji, Polska i Litwa, trzymajcie się! Wiemy, jak wielką cenę płaci się za pozostanie lojalnymi i prawdziwymi przyjaciółmi narodu białoruskiego. Załóżmy, że w ten czy inny sposób uda się powstrzymać szantaż ze strony migrantów, ale czy naprawdę sądzicie, że międzynarodowe naruszenia i groźby ze strony reżimu się skończą? Wzrost handlu narkotykami i innego przemytu? Prowokacje wojskowe? Wypadek w elektrowni jądrowej znajdującej się bezpośrednio na granicy z UE? To wszystko nie jest wytworem mojej wyobraźni. Tym właśnie grozi sam reżim. Wszystko, aby dostać to, czego potrzebuje. Podczas gdy Europa wciąż wątpi, czas mija – i to jest czas nielegalnie skazanych, zabitych lub wydalonych z kraju. A dla Białorusinów czas płynie inaczej. Czy myślicie, że ci ludzie (represjowani) rozumieją, co mamy na myśli, kiedy rozmawiamy o długich biurokratycznych procesach i zabiegach dyplomatycznych? Czy myślicie, że wyrazy głębokiego zaniepokojenia dadzą im nadzieję? Nie mamy już kolejnego roku, ani Białoruś go nie ma, ani nie ma go Europa. Możemy zrobić o wiele więcej niż tylko czekać.

[Łukaszenka nie jest prezydentem]. Jest kimś, kto bezprawnie uzurpuje władzę, którą zdobył przemocą. Wzywamy Europę, żeby nie uznawała go za prezydenta.

 

 

Zdjęcie: https://tanjand.livejournal.com/3099779.html