Wraz z umocnieniem przywództwa Władimira Putina Rosja rozpoczęła proces reinterpretacji swojej pozycji geopolitycznej, czemu towarzyszyło rozszerzenie katalogu narzędzi wpływu. Obok tradycyjnie używanych metod nacisku gospodarczego i kulturowego pojawiło się szerokie instrumentarium niekonwencjonalnych działań w cyberprzestrzeni, których polem stała się globalna i regionalna infosfera. Aktywność tę wspierają również rozwiązania systemowe w postaci SORM-u (Systemu Środków Operacyjno- Rozpoznawczych), technologiczne (technologia rozpoznawania twarzy w połączeniu z CCTV), czy prawne (tzw. pakiet Jarowej). Z punktu widzenia Rosji takie rozwiązanie ma liczne walory: jest skuteczne, szybkie i równolegle relatywnie nisko kosztochłonne.
Wagę tematyki doskonale podkreślają słowa samego W. Putina, który w 2017 roku zapowiedział: „Sztuczna inteligencja to przyszłość nie tylko dla Rosji, ale dla całej ludzkości. Wiąże się to z kolosalnymi możliwościami, ale i trudnymi do przewidzenia zagrożeniami. Kto zostanie przywódcą w tej sferze, stanie się władcą świata”[1].
Najlepszymi dowodami skuteczności rosyjskich kampanii propagandowo-dezinformacyjnych są: udowodniona ingerencja Rosji w 2016 roku w wybory prezydenckie w USA oraz działania dezinformacyjne prowadzone po 2013 roku wobec Ukrainy. Udane rosyjskie doświadczenia są dziś bezcenne nie tylko dla Kremla, ale również dla reżimu Alaksandra Łukaszenki, który po sierpniu 2020 roku znalazł się w niekorzystnej pozycji w przestrzeni polityki wewnętrznej.
Propaganda nazywana jest najsilniejszą bronią słabych, więc należy założyć, że wraz z osłabieniem przywództwa A. Łukaszenki, jej znaczenie będzie systematycznie wzrastać.
Intensyfikacja białoruskich działań z wykorzystaniem tzw. środków aktywnych jest również pochodną zmiany pozycji tego polityka w stosunkach międzynarodowych, u podstaw której leży odmowa legitymizacji prezydentury A. Łukaszenki przez część aktorów globalnych i regionalnych. W jego strategii politycznego przetrwania działania związane z propagandą i dezinformacją tworzą więc bezcenny zasób, mogący częściowo zrównoważyć znaczące ograniczenie możliwości legitymizacyjnych białoruskiego reżimu (w tym również redukcję jego zasobów gospodarczych). Oczywiście w konwencjonalnych, samodzielnych działaniach na tym obszarze, Białoruś miałaby ograniczone możliwości, ale po podpisaniu dokumentów pogłębiających białorusko- rosyjską integrację, aktywności w przestrzeni informacyjnej mają dużą szanse powodzenia i wydają się z punktu widzenia reżimu zarówno perspektywiczne, jak i efektywne.
Dziś Białoruś, wzorem Rosji, stworzyła niezwykle sprawny ekosystem propagandy i dezinformacji, obsługujący zarówno przestrzeń polityki wewnętrznej, jak i zagranicznej. Jednak w przeciwieństwie do długofalowych projektów rosyjskich, działania Białorusi mają głównie charakter krótkofalowy i doraźny. Na Białorusi nie ma jednej, ściśle sprecyzowanej osi narracyjnej, stanowiącej immanentną część strategii legitymizacyjnej przywództwa A. Łukaszenki. Poszczególne wątki są wykorzystywane w sposób elastyczny, tworzone i dystrybuowane dla potrzeb bieżącej taktyki politycznej. Budowany jest również celowy chaos semantyczny: np. zamiennie określa się miejsce pochodzenia uchodźców jako ,,ogarnięty wojną” Irak lub Syrię, używane są zwroty: ,,polskie obozy dla uchodźców”, ,,obozy dla uchodźców na polskiej granicy”, ,,strajk okupacyjny prowadzony przez migrantów na przejściu granicznym”[2]). Można również zaobserwować militaryzację słownictwa, używane są na przykład określenia: oblężenie granicy, agresja, prowokacja incydentów granicznych[3], gwałtowny konflikt, gorąca konfrontacja[4]).
Mimo że część elementów narracyjnych jest zunifikowana z rosyjskim przekazem (rywalizacja Wschód- Zachód, łamanie praw człowieka przez państwa demokratyczne, pseudodemokracja państw Zachodu), podstawowym celem aktywności propagandowej białoruskiego reżimu nie jest więc repozycjonowanie geopolityczne państwa (tak ja w przypadku propagandy rosyjskiej), ale przede wszystkim realizacja partykularnych interesów wąskiego grona elity władzy, a przede wszystkim samego A. Łukaszenki.
Przeprowadzenie przez reżim A. Łukaszenki operacji ,,Śluza” jest doskonałą egzemplifikacją działań hybrydowych.
Równolegle do niej jest również prowadzona niekonwencjonalna aktywność o charakterze konfliktogennym- szeroka, wieloetapowa kampania propagandowo- dezinformacyjna. Oba działania są wobec siebie symbiotyczne, a ich efektywność wzrasta dzięki wzajemnej stymulacji: narastanie kryzysu migracyjnego intensyfikuje aktywność propagandowo- dezinformacyjną a skuteczność kampanii propagandowo- dezinformacyjnej skłania reżim A. Łukaszenki do eskalacji kryzysu migracyjnego.
Dzięki wywołaniu kryzysu migracyjnego na granicy polsko- białoruskiej, oczy światowej opinii publicznej po raz kolejny zostały zwrócone na działania A. Łukaszenki, tym razem jednak w kompletnie innym kontekście, niż miało to miejsce w sierpniu 2020 roku. Należy również zauważyć, że aktualna aktywność Białorusi w infosferze nie koncentruje się wyłącznie na dezinformacji, nastąpiło natomiast wzmożenie propagandowe, które przybrało formę szeroko zakrojonej kampanii, realizowanej równolegle za pomocą wielu ośrodków, wśród których za najważniejsze uznać należy państwowe serwisy informacyjne, kanały na YouTube oraz media społecznościowe. Kampania wykorzystuje przede wszystkim tradycyjne środki masowego przekazu, jednak jej siła jest wzmacniana przez multiplikację treści w mediach społecznościowych i ma cechy ampligandy[5]. Taki katalog działań jest odpowiedzią na zmianę architektury narzędzi komunikacji politycznej, która nastąpiła na Białorusi po sierpniu 2020 roku[6]. Media społecznościowe pozwalają reżimowi A. Łukaszenki na efektywne wykorzystanie instrumentów propagandy uczestniczącej, w której odbiorcy w sposób czynny współtworzą jej przekaz[7].
Charakterystyczną cechą aktualnie prowadzonej operacji propagandowo- dezinformacyjnej jest wykorzystanie licznych perswazyjnych materiałów wizualnych i audiowizualnych w postaci filmów oraz zdjęć. Zaznaczyć należy również, że w ramach kampanii nie przedstawia się pojedynczych wydarzeń, ale cały ich katalog, tworząc w ten sposób kompleksową, wieloelementową narrację, w której obok propagandy i dezinformacji na temat kryzysu migracyjnego, pojawiają się elementy propagandy historycznej oraz dezinformacji na temat państw i organizacji, takich jak Polska, Ukraina, państwa bałtyckie, UE czy NATO.
,,Spontaniczni” uchodźcy
Instytucje państwowe na Białorusi są w ogromnym stopniu zaangażowane w działania propagandowe, ich zadaniem jest przede wszystkim prezentowanie alternatywnej rzeczywistości, która nie tylko nie koresponduje z przekazem przedstawianym przez media zachodnie, ale wręcz go wyklucza. Propaganda reżimu A. Łukaszenki stanowisko Białorusi wobec kryzysu migracyjnego przedstawia jako wzorcowe- niewielkie, ale spokojne i tolerancyjne wschodnioeuropejskie państwo, padło ofiarą czarnej propagandy Zachodu, według której to białoruski przywódca jest odpowiedzialnym za kryzys migracyjny agresorem. Według reżimu A. Łukaszenki jest dokładnie na odwrót: winowajcą kryzysu jest właśnie Zachód, zbierający od pewnego czasu owoce swojej konfliktogennej polityki wobec państw Bliskiego Wschodu. W jej wyniku zniszczono ojczyzny migrantów, szukających teraz schronienia w Europie.
Białoruś stanowi więc wyłącznie państwo tranzytowe a aktualny epizod migracyjny jest w rzeczywistości kolejną odsłoną długotrwałego problemu migracyjnego, z którym od lat boryka się cała Europa.
Dodatkowo, takie państwa jak Polska, Litwa i Łotwa celowo hiperbolizują sytuację na granicy białoruskiej, bo czerpią z niej profity natury politycznej i ekonomicznej. Zdaniem A. Łukaszenki: ,,Polska potrzebuje dziś tego konfliktu”[8] a według ministra spraw zagranicznych Białorusi Uładzimira Makieja ,,Stany Zjednoczone wywierają presję na Polskę”, by po nieudanej próbie wywołania „kolorowej rewolucji” na Białorusi eskalować napięcie na granicy[9]. Sekretarz prasowy białoruskiego MSZ Anatolij Głaz podkreślił, że kryzys migracyjny został sztucznie stworzony przez kraje Unii Europejskiej i Stany Zjednoczone, aby bezpodstawnie oskarżać Białoruś: ,,To stara propagandowa sztuczka Goebbelsa: jeśli powtórzysz kłamać tysiąc razy, wtedy uwierzą”[10].
Innymi słowy, według białoruskiej propagandy Białoruś nie jest odpowiedzialna za kryzys migracyjny, przeciwnie, niezasłużenie ponosi jego ekonomiczne i polityczne konsekwencje. I choć nieoczekiwanie znalazła się w trudnej sytuacji, w przeciwieństwie do państw sąsiednich, nie odmawia migrantom swojej pomocy, dopuszczając do jej udzielania również podmioty pozarządowe, takie jak: Towarzystwo Białoruskiego Czerwonego Krzyża czy organizację ,,Biełaja Ruś”[11]. Państwa europejskie natomiast nie tylko nie doceniają zaangażowania Białorusi w pomoc migrantom, ale jeszcze bezpodstawnie oskarżają stronę białoruską o inspirowanie kryzysu i jego wsparcie logistyczne[12].
Strona białoruska wyraźnie podkreśla jednak, że migranci są świadomi, kto w tej krytycznej sytuacji jest winowajcą, a kto podaje im pomocną dłoń. W zamian za wsparcie, licznie i spontanicznie dziękują białoruskiej władzy za pomoc, co dokumentują przekazywane przez media białoruskie zdjęcia, na których trzymają oni kartony z napisem: „Kocham cię Białoruś”. Pojawiły się również materiały filmowe, w którym dzieci w prowizorycznym obozie utworzonym na granicy stoją z tabliczkami z hasłami: „Gdzie są prawa człowieka? Chcemy chodzić do szkoły”[13]. Spontaniczną, aczkolwiek zarejestrowaną przez białoruskie służby radość, migranci okazywali również na wieść o rozpoczęciu negocjacji na linii A. Łukaszenka- A. Merkel[14].
Równolegle podkreślana jest histeryczna reakcja UE oraz niewspółmierność środków zastosowanych przez Polskę wobec problemu migracyjnego. Zdaniem Mińska polskie władze zachowują się irracjonalnie, militaryzują problem humanitarny i nie podejmują dialogu ze stroną białoruską[15]. Zdaniem ministra obrony Białorusi Wiktara Chrenina, pod pozorem walki z kryzysem migracyjnym Polska wykazuje aktywność militarną (w postaci koncentracji wojsk i sprzętu), notuje się zwłaszcza intensyfikację działań militarnych w kierunku grodzieńskim. W sposób wyraźny koresponduje to z innym elementem przekazu propagandowego, według którego Polska chciałaby zagarnąć Grodzieńszczyznę[16]. Według W. Chrenina sąsiedzi Białorusi a ,,zwłaszcza Polska” są gotowi do rozpętania konfliktu, w który wciągnięta miałaby być cała Unia Europejska[17]. Jest to zdaniem Mińska kolejny etap wielowymiarowej konfrontacji Wschodu z Zachodem, która łączy rywalizację geopolityczną i ideologiczną z cywilizacyjnym sporem osnutym na kanwie aksjologicznej[18].
Zarówno Mińsk, jak i Moskwa podobnie oceniają działania polskich funkcjonariuszy wobec migrantów znajdujących się na granicy Białorusi i Polski. Zdaniem rosyjskiego ministra spraw zagranicznych Siergieja Ławrowa są one niedopuszczalne i naruszają wszelkie normy międzynarodowego prawa humanitarnego. Natomiast białoruski minister U. Makiej ocenił politykę Polski wobec Białorusi jako ,,absolutnie bezmyślną”[19].
Kluczowym elementem przekazu dystrybuowanego przez stronę białoruską jest akcentowanie spontaniczności działań migrantów (jako dowodu na brak odpowiedzialności Białorusi za kryzys) oraz podkreślanie skuteczności działań białoruskich służb, które na bieżąco monitorują sytuację: „Rano w poniedziałek 15 listopada uchodźcy, licząc na pozytywny wynik sytuacji, spakowali ciepłe ubrania, namioty, śpiwory. Do południa samoczynnie zorganizowali się w dużą kolumnę i zaczęli poruszać się w kierunku punktu kontrolnego Bruzgi. Uchodźcy podkreślają swoje wyłącznie pokojowe intencje i są gotowi rozwijać każdą sytuację. Na czele kolumny stoją kobiety z małymi dziećmi. Białoruska straż graniczna nadal zapewnia bezpieczeństwo i porządek w prowizorycznych (spontanicznie założonym- przyp. J.O.) obozie i podczas przemieszczania się kolumny uchodźców”– takiej treści oświadczenie przekazał RIA Novosti Anton Byczkowskij, przedstawiciel Komitet ds. Granic Państwowych[20].
Niezwykle efektywnym i sugestywnym narzędziem propagandowo- dezinformacyjnym jest ukazanie personalnego wymiaru kryzysu migracyjnego, wykorzystywanie materiałów audiowizualnych i wizualnych, ukazujących dramatyzm losu migrantów. Instrumentalnie traktowane są w tym celu przede wszystkim dzieci, które zostały skazane na wegetację w prowizorycznych punktach chronienia. Zdjęcia i filmy ukazują ich tragiczny los, ale równolegle uwiecznia się na nich również momenty, podczas których jest dystrybuowana pomoc humanitarna przekazywana przez stronę białoruską[21].
Kolejnym sposobem wykorzystywanym w aktualnie prowadzonej kampanii propagandowo- dezinformacyjnej jest wykorzystywanie deklaracji aktywistów wspierających migrantów, reprezentantów wspólnot narodowych i etnicznych, których przedstawiciele padli ofiarą kryzysu migracyjnego czy stanowisk polityków europejskich, krytycznie ustosunkowanych do stosowanych przez polskie władze rozwiązań. Ten rodzaj działań polega na manipulowaniu wypowiedziami, przez osadzanie ich w korzystnym dla reżimu białoruskiego kontekście. Nie brakuje również sugestii, że dążenie państw zachodnich do ograniczenia mobilności turystycznej w kierunku białoruskim nosi znamiona rasizmu i przywołuje doświadczenia apartheidu. Na tym tle strona białoruska przypomina, że Europa aktualnie defaworyzuje określone grupy migrantów, równolegle traktując w sposób uprzywilejowany ,,tzw. uchodźców” z Białorusi, czyli Białorusinów, którzy po wyborach prezydenckich wyjechali z kraju.
Istotnym wątkiem propagandowym jest intensywnie eksplorowana białoruska wersja przebiegu i rezultatu kontaktów A. Łukaszenki z wysokiej rangi politykami. Rozmowa telefoniczna A. Łukaszenki z A. Merkel stała się według białoruskiej propagandy koronnym dowodem, że Zachód ponownie uznał legitymację prezydencką A. Łukaszenki. Dzięki zastosowaniu w dystrybuowanych przez stronę białoruską komunikatach określeń typu: ,,negocjacje”, czy ,,strony doszły do pewnego porozumienia”, zaakcentowano równorzędność partnerów rozmów. Zgodnie z przyjętą przez Mińsk narracją to A. Łukaszenka był stroną przedstawiającą propozycję rozwiązania problemu: „W związku z tym złożyłem całą propozycję rozwiązania tej sytuacji. Nie będę się nad tym teraz rozpisywał. Uzgodniliśmy z Merkel, że na razie nie będziemy rozmawiać o tym konkretnie. Poprosiła o czas, przerwę dla omówić tę propozycję z członkami UE”[22]. Niejako przy okazji demistyfikował również fake newsy, dotyczące blokady pomocy humanitarnej z Polski: ,,Polacy wprowadzili w błąd Niemcy, Merkel i całą Unię Europejską, że uchodźcy nie otrzymują pomocy humanitarnej, a powodem jest to, że Białoruś blokuje dostawę pomocy humanitarnej dla tych uchodźców. Polska rzekomo chciała, ale jej nie wpuszczono. Na co zwróciłem uwagę: „Jakie problemy mogą mieć Polacy z przekazywaniem pomocy humanitarnej?”[23].
Równolegle, strona białoruska podkreśla, że państwa Zachodu szukają dziś dialogu z przywódcą, którego bezpodstawnie oskarżano (np. przez francuskie MSZ, czy dyplomację amerykańską) o handel ludźmi oraz o ,,posiadanie miliardów na swoich kontach gdzieś w szwajcarskim banku”[24]. Uładzimir Makiej podkreślał w rozmowie z RIA Nowosti: ,,Jeśli chodzi o temat handlu ludźmi, wierzcie mi, Białoruś i wszyscy w ONZ o tym wiedzą, była inicjatorem tematu zwalczania handlu ludźmi i zrobiła i robi wszystko, aby pomóc rozwiązać ten problem. Ale w tym przypadku nacisk kładziony jest na to, że przez ten handel ludźmi podobno do kieszeni Łukaszenki wlewają się miliony i jest przez to wzbogacany. Powtarzam raz jeszcze, próbowaliśmy już znaleźć te miliony, a system władzy państwowej został zbudowany w taki sposób, że każdy grosz jest widoczny, i ani jedna kopiejka, ani jeden rubel nie może wypłynąć z budżetu”[25]. Kryzys migracyjny jest więc doskonałą okazją do zmiany wizerunku samego A. Łukaszenki, który osobiście jest niezwykle zaangażowany w pomoc migrantom. Podkreśla swoje zaangażowanie mówiąc: ,,Pracowałem nad tym problemem przez cały weekend”[26], ,,wszystkie problemy, które mi powierzono, zostały rozwiązane”[27]. ,,najważniejsze jest nakarmienie dzieci”[28], ,,karmimy zarówno dzieci, jak i kobiety w ciąży”[29].
Choć w kontekście represji, które dotykają na Białorusi niezależne media i opozycyjnych dziennikarzy może wydawać się to absurdalne, białoruskie kanały propagandowe systematycznie promują hasło, iż to właśnie na Białorusi, podczas kryzysu migracyjnego stworzono warunki pracy gwarantujące mediom wolność słowa.
Sygnały takie płyną nie tylko od białoruskich polityków, ale również z deklaracji przewodniczącego Białoruskiego Związku Dziennikarzy Andrieja Kriwoszejewa: „Widzieliśmy całkowicie obłudne i chamskie oświadczenie Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, które zaprosiło wszystkich polskich dziennikarzy międzynarodowych, którzy chcą relacjonować wydarzenia na granicy ze strony polskiej, aby przeszli na stronę białoruską i zaangażowali się w swoją działalność zawodową na terytorium Białorusi Z jednej strony jest to rzeczywiście chamstwo i łamanie międzynarodowych konwencji, porozumień, orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu, z drugiej zaś potwierdzenie faktu, że Białoruś stworzyła znacznie bardziej demokratyczne warunki dla pracy prasy” [30].
Decyzja polskich władz o zablokowaniu dostępu polskich i zagranicznych mediów do terenów objętych stanem wyjątkowym, przyniosła więc niepowetowane straty wizerunkowe, ale przede wszystkim oznaczała pozbawienie polskiej i światowej opinii publicznej możliwości pozyskiwania wiadomości z pozabiałoruskich źródeł. To w dużej mierze wpłynęło na intensyfikację wzmożenia propagandowego Mińska, którego przekaz niewątpliwie zdobył przewagę w infosferze.
Białoruskiej propagandzie i dezinformacji na temat kryzysu migracyjnego wtóruje propaganda rosyjska, przy czym jej główny nurt podkreśla przede wszystkim hegemoniczną pozycję W. Putina, który ma wręcz demiurgiczne możliwości wpływania na zakończenie lub deeskalację kryzysu migracyjnego. Deklaruje również nieustającą gotowość do budowania przestrzeni dialogu między A. Łukaszenką a A. Merkel[31]. Rosyjski prezydent potwierdził także białoruską wersję przebiegu kryzysu migracyjnego, według której Białoruś nie ponosi winy za jego rozpoczęcie i intensyfikację. Przeciwnie, zdaniem W. Putina państwo to zaostrzyło przepisy wizowe, wprowadziło dodatkowe kontrole wjeżdżających na jego terytorium, nadzoruje aktywność touroperatorów, ale ,,na tym kończą się jego możliwości”- nie może przecież zabronić wjazdu ludziom posiadającym legalne dokumenty. Prezydent podkreślił, że odpowiedzialność za całą sytuację ponoszą państwa zachodnie, które same stworzyły kryzysy migracyjne i ,,zaprosiły uchodźców” do siebie.
Według Moskwy sankcje nakładane na reżim A. Łukaszenki są nie tylko niesprawiedliwe, ale i kontrproduktywne, w konsekwencji doprowadzające jedynie do wzrostu napięcia w relacjach międzypaństwowych.
Również strona białoruska deklaruje, że z powodu sankcji ,,białoruskie kierownictwo” nie zgodzi się na żadne ustępstwa (,,dialogu nie prowadzi się pod jakąkolwiek presją”[32]). Co więcej, sankcje są tym bardziej niezrozumiałe, że według A. Łukaszenki na Białorusi obecnie nie ma żadnych więźniów politycznych: ,,Chcę od razu powiedzieć, że żadne zewnętrzne próby nacisku na Białoruś nie przyniosą pozytywnych rezultatów, nie pomogą w osiągnięciu pewnych celów stawianych przez Unię Europejską. Jeśli chodzi o sprawę z tzw. więźniami politycznymi, to takich nie mamy”[33].
Oczywiście Rosja wyraża gotowość do monitorowania sytuacji na granicy polsko- białoruskiej oraz dementuje doniesienia, jakoby przeciwko Unii Europejskiej była prowadzona wojna hybrydowa. W przekazach propagandowych akcentowany jest natomiast fakt, że granica polsko- białoruska jest jednocześnie granicą Państwa Związkowego, którego bezpieczeństwo jest traktowane przez Kreml priorytetowo. Zdaniem Mińska wartości Europy Zachodniej są dyskredytowane przez politykę wobec migrantów, ale również ze względu na projekty budowy murów na granicy z Białorusią. U. Makiej podkreśla: ,,Jeśli chodzi o budowę muru, wiecie, nasze pokolenie przeżyło upadek muru berlińskiego, upadek żelaznej kurtyny i wszyscy wtedy witali te wydarzenia, mówili, że Europa jest teraz zjednoczona, że teraz jest miejsce na interpersonalne i kontakty interpersonalne. Teraz widzimy zupełnie odwrotnie, kiedy na granicy Unii Europejskiej z Białorusią i Rosją budowana jest nowa żelazna kurtyna berlińska[34].
Podsumowując, ,,kolektywny Zachód” prowadzi wobec Rosji długofalową politykę o charakterze konfrontacyjnym, a jej ofiarą, niejako ,,przy okazji” pada również Białoruś. Według Mińska konfrontacja ta ma charakter wielopłaszczyznowy i obejmuje działania w sferze gospodarczej, geopolitycznej, militarnej oraz informacyjnej a ich celem jest Państwo Związkowe, Białoruś a przede wszystkim sam A. Łukaszenka.
Rekomendacje:
- Aby umiejętnie odpierać białoruskie ataki propagandowo- dezinformujące, opinia publiczna w Polsce i Europie musi nauczyć się rozpoznawać zarówno narzędzia, jak i sposoby realizacji tych kampanii.
- Rzetelna, wieloźródłowa informacja jest podstawowym instrumentem do walki z propagandą i dezinformacją strony białoruskiej. Pozbawianie mediów możliwości uzyskania dostępu do informacji sprzyja białoruskim działaniom propagandowym.
- W perspektywie długookresowej niezbędne jest wypracowanie szerokiego katalogu instrumentów soft power, promujących pozytywny wizerunek Polski i UE w państwach Europy Wschodniej.
- Ze względu na potencjał kampanii propagandowo- dezinformacyjnych prowadzonych przez Państwo Związkowe palącą potrzebą jest wprowadzenie na różnych poziomach kształcenia (a na studiach w charakterze przedmiotu obowiązkowego) programów wspierających uczniów i studentów w walce z szerokim instrumentarium współczesnej propagandy i dezinformacji.
- Rekomendowane jest również utworzenie specjalistycznych państwowych instytucji do walki z dezinformacją, wspieranie zajmujących się podobnymi działaniami organizacji pozarządowych oraz stymulowanie współpracy naukowców z państw dotkniętych lub zagrożonych atakami w infosferze.
Zdjęcie: Podlaska Policja /Twitter
[1]Путин: лидер по созданию искусственного интеллекта станет властелином мира, https://tass.ru/obschestvo/4524746, dostęp: 29.11.21.
[2]Будет ли прорыв границы, и как помочь мигрантам?, https://sputnik.by/20211115/budet-li-proryv-granitsy-i-kak-pomoch-migrantam—1057964444.html, dostęp: 01.12.21.
[3]Лукашенко: нам сейчас главное– защитить свою страну и свой народ, https://www.sb.by/articles/lukashenko-nam-seychas-glavnoe-zashchitit-svoyu-stranu-i-svoy-narod-.html, dostęp: 01.12.21.
[4]Не возражаем: Лукашенко о возведении стены на польской границе, https://sputnik.by/20211116/ne-vozrazhaem-lukashenko-o-vozvedenii-steny-na-polskoy-granitse-1057978160.html, dostęp: 01.12.21.
[5] Bazuje na kształtowaniu percepcji odbiorcy poprzez amplifikację.
[6]R. DiResta, It’s Not Misinformation. It’s Amplified Propaganda, https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2021/10/disinformation-propaganda-amplification-ampliganda/620334/, dostęp: 01.12.21.
[7]Как беженцы встретили новость об очередном разговоре Лукашенко с Меркель. Видеофакт, https://www.belta.by/society/view/bezhentsy-posle-peregovorov-lukashenko-i-merkel-nadeemsja-chto-skoro-nash-vopros-razreshitsja-470150-2021/, https://www.youtube.com/watch?v=gLfqVG_vGpQ, dostęp: 01.12.21.
[8]Łukaszenka: Nie zamierzamy napadać na Polskę, ale ostrzegam wojskowych- uważajcie, chłopaki, https://pl.sputniknews.com/20211109/lukaszenka-nie-zamierzamy-napadac-na-polske-16488661.html, dostęp:15.11.2021.
[9]Макей: Минск не ведет войну на границе с Польшей- полная версия интервью, https://sputnik.by/20211111/makey-minsk-ne-vedet-voynu-na-granitse-s-polshey—polnaya-versiya-intervyu-1057850876.html, dostęp: 01.12.21.
[10]Театр абсурда: МИД высказался о консультациях в СБ ООН по мигрантам, https://sputnik.by/20211112/teatr-absurda-mid-vyskazalsya-o-konsultatsiyakh-v-sb-oon-po-migrantam-1057893284.html, dostęp: 01.12.21.
[11]Тысячи теплых вещей, 30 т продуктов, 7 т воды передал Красный Крест беженцам на границе за неделю, https://www.belta.by/society/view/tysjachi-teplyh-veschej-30-t-produktov-7-t-vody-peredal-krasnyj-krest-bezhentsam-na-granitse-za-nedelju-470111-2021/, dostęp: 01.12.21.
[12]Эксперт о трех сценариях развития событий на границе Беларуси и Польши, https://sputnik.by/20211115/ekspert-o-trekh-stsenariyakh-razvitiya-sobytiy-na-granitse-belarusi-i-polshi-1057945454.html, dostęp: 01.12.21.
[13]Стало известно, где разместят детей беженцев, https://sputnik.by/20211112/stalo-izvestno-gde-razmestyat-detey-bezhentsev–1057895431.html, dostęp: 01.12.21.
[14]Как беженцы встретили новость об очередном разговоре Лукашенко с Меркель. Видеофакт, https://www.belta.by/society/view/bezhentsy-posle-peregovorov-lukashenko-i-merkel-nadeemsja-chto-skoro-nash-vopros-razreshitsja-470150-2021/, dostęp: 01.12.21.
[15]Хренин: на неадекватные действия Польши на границе Беларусь принимает адекватные меры реагирования, https://www.belta.by/politics/view/hrenin-na-neadekvatnye-dejstvija-polshi-na-granitse-belarus-prinimaet-adekvatnye-mery-reagirovanija-469808-2021/, dostęp: 01.12.21.
[16]В МИД РФ назвали неприемлемым применение Польшей слезоточивого газа, https://sputnik.by/20211116/v-mid-rf-nazvali-nepriemlemym-primenenie-polshey-slezotochivogo-gaza-1057995084.html, dostęp: 01.12.21.
[17]Официальное заявление министра обороны РБ, https://www.youtube.com/watch?v=lmkMbXY5daU, dostęp:01.12.21.
[18]Коллапс с мигрантами и развод с Западом – эксперт о последствиях для Беларуси, https://sputnik.by/20211113/kollaps-s-migrantami-i-razvod-s-zapadom—senator-o-posledstviyakh-dlya-belarusi-1057891393.html, dostęp: 01.12.21.
[19]Макей: Беларусь открыта для диалога по ситуации с мигрантами на границе, https://sputnik.by/20211112/makey-belarus-otkryta-dlya-dialoga-po-situatsii-s-migrantami-na-granitse-1057902080.html, dostęp: 01.12.21.
[20]Беженцы идут к границе с Польшей с мирными целями, заявили в Минске, https://ria.ru/20211115/migranty-1759108336.html, dostęp: 01.12.21.
[21],,Мы беспокоимся за детей, они голодные и простуженные”: беженцы о холодной ночи на бетоне у границы, https://www.belta.by/society/view/my-bespokoimsja-za-detej-oni-golodnye-i-prostuzhennye-bezhentsy-o-holodnoj-nochi-na-betone-u-granitsy-469760-2021/, https://www.youtube.com/watch?v=1JfIkjBEpi4, dostęp:01.12.21.
[22],,Внес предложение по развязке ситуации”. Лукашенко раскрыл детали разговора с Меркель, https://www.belta.by/president/view/vnes-predlozhenie-po-razvjazke-situatsii-lukashenko-raskryl-detali-razgovora-s-merkel-469777-2021/, dostęp: 01.12.21.
[23] Tamże.
[24]Макей: Минск не ведет войну на границе с Польшей- полная версия интервью, https://sputnik.by/20211111/makey-minsk-ne-vedet-voynu-na-granitse-s-polshey—polnaya-versiya-intervyu-1057850876.html, dostęp:01.12.21.
[25]Макей: Минск не ведет войну на границе с Польшей- полная версия интервью, https://sputnik.by/20211111/makey-minsk-ne-vedet-voynu-na-granitse-s-polshey—polnaya-versiya-intervyu-1057850876.html, dostęp:01.12.21.
[26]Лукашенко отверг обвинения в адрес Беларуси о недопуске гуманитарной помощи на границу беженцам, https://www.belta.by/president/view/lukashenko-otverg-obvinenija-v-adres-belarusi-o-nedopuske-gumanitarnoj-pomoschi-na-granitsu-bezhentsam-469585-2021/ , dostęp:01.12.21.
[27]Tamże.
[28]Президент поручил упорядочить и организовать доставку и распределение гуманитарной помощи беженцам на границе, https://www.sb.by/articles/prezident-poruchil-uporyadochit-i-organizovat-dostavku-i-raspredelenie-gumanitarnoy-pomoshchi-bezhen.html, dostęp:01.12.21.
[29]Лукашенко отверг обвинения в адрес Беларуси о недопуске гуманитарной помощи на границу беженцам, https://www.belta.by/president/view/lukashenko-otverg-obvinenija-v-adres-belarusi-o-nedopuske-gumanitarnoj-pomoschi-na-granitsu-bezhentsam-469585-2021/, dostęp:01.12.21.
[30]Кривошеев: в Беларуси созданы демократичные условия для работы прессы, https://www.belta.by/society/view/krivosheev-v-belarusi-sozdany-demokratichnye-uslovija-dlja-raboty-pressy-470063-2021/, dostęp:01.12.21.
[31]Путин сообщил о готовности Лукашенко и Меркель к диалогу по кризису на границе ЕС, https://www.belta.by/politics/view/putin-soobschil-o-gotovnosti-lukashenko-i-merkel-k-dialogu-po-krizisu-na-granitse-es-469397-2021/, dostęp:01.12.21.
[32]Макей: Минск не ведет войну на границе с Польшей- полная версия интервью, https://sputnik.by/20211111/makey-minsk-ne-vedet-voynu-na-granitse-s-polshey—polnaya-versiya-intervyu-1057850876.html, dostęp:01.12.21.
[33]Tamże.
[34]Tamże.
