Niewątpliwie mamy dziś do czynienia z gwałtowną metamorfozą: Łukaszenka z hamulcowego integracji nieoczekiwanie zmienił się w jej lidera, zaproponował nawet, aby dla pogłębienia współpracy białorusko-rosyjskiej utworzyć holding medialny Państwa Związkowego oraz ,,męczy” Putina o Iskandery[1]. Pozostaje jednak pytanie, czy jego nowa rola – prymusa i inspiratora integracji przekona Kreml? Wydaje się, że jest to niemożliwe i niezmienna pozostanie słabo dotychczas ukrywana niechęć Kremla do Łukaszenki, który nie dotrzymywał kolejnych obietnic (o ustąpieniu do końca 2021 roku, ogłoszeniu przedterminowych wyborów, przyjęciu nowej konstytucji, rezygnacji z kandydowania w kolejnych wyborach).
Oczywiście jego starania w zakresie reform konstytucyjnych, jak i zasługi w kreowaniu kryzysu migracyjnego, z pewnością zostały dostrzeżone przez Rosję, być może nawet opóźnią proces tranzycji przywództwa, ale raczej go nie zakończą.
Wiele wskazuje na to, że Kreml (nie po raz pierwszy) ma już rozpisany scenariusz ewolucyjnej zmiany władzy na Białorusi, a jednym z jej beneficjentów może być Siergiej Rumas, któremu udało się uniknąć losu Wiktara Babaryki.
,,Tonący brzydko się chwyta”[2]
Projekt rosyjsko-białoruskiej integracji można traktować jako wielkie ukoronowanie wieloletnich starań Kremla, a jego finalizacja nierozerwalnie związana jest z dwoma innymi inicjatywami, którym patronuje sam Łukaszenka: wywołaniem kryzysu migracyjnego oraz planowanymi reformami konstytucyjnymi. Kryzys migracyjny jest zapewne autorskim projektem Łukaszenki, ale rozgrywa się oczywiście przy akceptacji Kremla, który może na nim tylko skorzystać (uzyskanie certyfikacji dla Nord Stream, odciągniecie uwagi społeczności międzynarodowej od działań na Ukrainie i przy jej granicach, obsadzenie Putina w roli mediatora w relacjach UE-Łukaszenka). Obie te aktywności Łukaszenki można uznać za próbę ucieczki w przód.
Są one dość rozpaczliwymi próbami kompensacji pozycji utraconej przez niego i to zarówno w rosyjsko-białoruskich relacjach bilateralnych, jak i wobec całej społeczności międzynarodowej. Z pewnością jest to również próba gry na czas: Łukaszenka już odrzucił część przedstawionych mu propozycji zmian w konstytucji, a na spotkaniu z grupą roboczą ds. finalizacji projektu konstytucji ostrzegał, że zniszczenie istniejącego na Białorusi systemu władzy jest niebezpieczne. Wśród projektowanych rozwiązań ustrojowych kluczowa będzie redystrybucja uprawnień najważniejszych organów władzy i związana z nią rola najwyższego organu przedstawicielskiego Ogólnobiałoruskiego Zgromadzenia Ludowego. W tym kontekście Łukaszenka ostrzega przez niebezpieczeństwem dwuwładzy, mogącej zachwiać istniejącą równowagą sił[3] i wprost deklaruje, że pozostawienie republiki prezydenckiej jest absolutną koniecznością[4].
Oczywiście, w państwie autorytarnym, jakim jest Białoruś, żadna równowaga sił nie istnieje, a reformy konstytucyjne mają przede wszystkim służyć realnemu umocnieniu pozycji przywódcy.
Aby jeszcze bardziej rozciągnąć w czasie cały proces reformy konstytucyjnej, Łukaszenka zaproponował również przeprowadzenie szeroko zakrojonego badania socjologicznego, obejmującego ,,różne regiony i warstwy ludności”, dotyczącego reformy konstytucyjnej, zaś gotowy już projekt na przełomie listopada i grudnia ma być poddany publicznej dyskusji[5]. Niestety, oznacza to długotrwałe pozorowanie dyskusji i zwiastuje długofalowe zarządzanie kryzysem migracyjnym, wskutek których temat represji wobec społeczeństwa białoruskiego zszedł na drugi plan, a Moskwa da Łukaszence czas na zabezpieczenie interesów jego i jego rodziny.
Zdjęcie: euroradio.fm
[1]Лукашенко заявил, что «тормошит» Путина ради «Искандеров», https://www.rbc.ru/politics/13/11/2021/618fba159a7947556da16bdc, dostęp: 16.11.21.
[2] Parafraza autorstwa Antoniego Słonimskiego.
[3] Meeting with working group drafting a new version of the Constitution of Belarus, https://president.gov.by/en/events/vstrecha-s-rabochey-gruppoy-po-dorabotke-proekta-novoy-konstitucii-strany-1634825900, dostęp: 16.11.21.
[4] Meeting with the working group to finalize the Constitution draft, https://president.gov.by/en/events/vstrecha-s-rabochey-gruppoy-po-dorabotke-proekta-konstitucii-1636034844, dostęp: 16.22.21.
[5] Сергеенко: проект Конституции будет представлен для всенародного обсуждения в ноябре-декабре, https://www.belta.by/society/view/sergeenko-proekt-konstitutsii-budet-predstavlen-dlja-vsenarodnogo-obsuzhdenija-v-nojabre-dekabre-469617-2021/, dostęp: 16.11.21.
