Nocą, z 23 na 24 lutego 2022 roku, Federacja Rosyjska rozpoczęła realizację kolejnej fazy (po aneksji Krymu i wywołaniu konfliktu o Donbas) agresji przeciwko Ukrainie. Kremlowska propaganda ogłosiła wówczas, że celem rosyjskich działań ma być ,,denazyfikacja” Ukrainy oraz zabezpieczenie interesów społeczności rosyjskojęzycznej zamieszkującej terytorium tego państwa. W obliczu wojny miliony ukraińskich uchodźców rozpoczęło ucieczkę, kierując się przede wszystkim do Polski (część z nich traktowała ją jako kraj tranzytowy w drodze do państw Europy Zachodniej), Rumunii oraz Węgier.
Reżim Alaksandra Łukaszenki przyjął jednoznaczną postawę wobec rosyjskiej napaści- nie tylko jej nie potępił, ale przede wszystkim umożliwił rosyjskiej armii swobodne korzystanie z terytorium Białorusi oraz udostępnił jej infrastrukturę transportową i medyczną. Misja dyplomatyczna Białorusi opuściła Ukrainę (czemu towarzyszył incydent z Igorem Sokołowem, ambasadorem nadzwyczajnym) a przed ambasadą Ukrainy w Mińsku ,,spontanicznie” zebrani Białorusini protestowali przeciwko działaniom Kijowa.
Co ciekawe, sam A. Łukaszenka wielokrotnie publicznie podkreślał pacyfistyczne stanowisko a inni przedstawiciele białoruskich władz, prołukaszenkowscy naukowcy i dziennikarze, publicznie deklarowali gotowość państwa do niesienia pomocy uchodźcom z Ukrainy. Zrozumiałe więc, że wobec fali uchodźstwa skierowanej ku państwom Zachodu białoruska propaganda nie mogła pozostać obojętna. Uchodźcy stali się jej łupem a narracja władz na ich temat stworzyła fałszywy symetryzm, zgodnie z którym Białoruś na równi z innymi państwami zaangażowała się w pomoc ludziom uciekającym z Ukrainy.
Ze względu na pogłębienie procesu integracji rosyjsko- białoruskiej oraz opresyjny charakter reżimu A. Łukaszenki nie dziwi zatem, że kierunek białoruski ukraińscy uchodźcy wybierali w ostateczności. Przedstawiciele białoruskich władz traktowali takie decyzje jako niezrozumiałą i nieuzasadnioną demonstrację niechęci. „Dominuje jakaś inna logika”[1]– tak minister spraw zagranicznych Białorusi Władimir Makiej skomentował opór Ukrainy przed otwieraniem korytarzy humanitarnych do Rosji i na Białoruś. Według niego uciekający przed wojną powinni udawać się do państw najbliżej położonych a nie na Zachód.
Z tego względu nawet niewielkie grupy uchodźców z Ukrainy stały się bohaterami białoruskiej propagandy, która- obficie dokumentując to materiałami wizualnymi- nieustannie ukazuje intensywne wsparcie udzielane Ukraińcom na terytorium Białorusi. Jest jednak jasne, że mamy do czynienia ze zjawiskiem instrumentalizacji uchodźstwa z Ukrainy, stosowanej przez oficjalny Mińsk. Nigdzie są nie podawane precyzyjne dane na ten temat rzeczywistej skali uchodźstwa- raz podaje się, że są to tysiące osób, niekiedy natomiast mowa o setkach, ale weryfikację danych utrudnia zarówno ich blokowanie przez władze, manipulowanie liczbami. Temu celowemu chaosowi sprzyja również duża dynamika zjawiska uchodźstwa. 14 marca W. Makiej w wywiadzie udzielonym chińskiej telewizji powiedział, że Białoruś przyjęła 3000 uchodźców z Ukrainy[2]. Równolegle jednak w kontrolowanych przez państwo mediach pojawiają się ogólnikowe wzmianki o ,,dramatycznym wzroście” liczby wniosków o nadanie statusu uchodźcy, składanych przez obywateli Ukrainy. Interesujące że część z nich kontaktuje się w tej sprawie telefonicznie, dzwoniąc z….Ukrainy.
Nie tylko brakuje wiarygodnych danych, ale celowo przedstawia się występujące od lutego br. zjawisko uchodźstwa z Ukrainy w szerszym i zmanipulowanym kontekście. A. Łukaszenka publicznie stwierdził nawet, że od 2014 roku uciekło na Białoruś (przed wojną) ok. 200 tys. ukraińskich uchodźców (a tylko w ciągu dwóch pierwszych lat konfliktu rosyjsko – ukraińskiego na Białoruś trafić miało 160 000 uchodźców)[3], [4]. Co ciekawe, nie potwierdzają tego nawet oficjalne statystyki, według których uchodźców tych było kilkadziesiąt razy mniej[5]. Dodatkowo, aby jeszcze bardziej zaciemnić obraz całej sytuacji, białoruski aparat propagandowy z dużą intensywnością przekazuje dane na temat ukraińskich uchodźców, którzy uciekli do Rosji (wg stanu na 23 maja ich liczba wyniosła ponad 1 mln 400 tys., w tym ponad 200 tys. stanowiły dzieci, z których część to sieroty podlegające procedurze uproszczonej adopcji)[6]. Biełta podaje, że uchodźcy Ci są przyjmowani już w 45 regionach Rosji[7]. Szczególne zagrożenie stanowić mają ukrywający się wśród uchodźców ukraińscy kombatanci, którzy wykorzystując fałszywe tożsamości próbują uciec do Rosji. Biełta opublikowała nawet stanowisko Dmitrija Pietrowa, zastępcy szefa Głównej Dyrekcji ds. Zwalczania Ekstremizmu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Federacji Rosyjskiej. Mowa w nim, że ,,nie można podać dokładnej liczby takich osób”, jednakże takowe zjawisko ma miejsce, gdyż jest ,,wykrywane z określoną częstotliwością”[8].
W tym obszarze, podobnie jak w kwestii określenia celów rosyjskiej operacji na Ukrainie (demilitaryzacja i denazyfikacja) oraz interpretacji stanowiska państw Zachodu wobec rosyjskich działań, białoruski przekaz propagandowy jest zunifikowany z przekazem rosyjskim. Dlatego w białoruskich mediach państwowych określa się przymusowe deportacje Ukraińców jako ,,ewakuację” lub ,,wywózkę na prośbę uchodźców”. Nie pojawiają się również wzmianki o obozach filtracyjnych, które utworzono dla Ukraińców na terytorium Rosji, mowa jedynie o koniecznej weryfikacji uchodźców z Ukrainy udających się do Rosji, polegającej na ocenie ich zaangażowania w działania ukraińskiej armii.
,,Punkty życzliwości” czyli logistyka pomocy dla uchodźców w lustrze propagandy
Zgodnie z linią narracyjną przyjętą przez władze, Białoruś ukazywana jest jako jeden z głównych ośrodków pomocy humanitarnej udzielanej uchodźcom z Ukrainy. Otrzymują oni wszelkie niezbędne wsparcie również w zakresie pomocy prawnej (np. zezwoleń na pobyt), ułatwienia w zakresie zatrudnienia i przekwalifikowania. Natomiast od 25 marca decyzją Białoruskiej Izby Notarialnej uchodźców z Ukrainy zwolniono z płacenia taksy notarialnej za szereg czynności notarialnych.
Zgodnie z oficjalnym przekazem uchodźcy z Ukrainy są tymczasowo kwaterowani w komfortowych uzdrowiskach (np. w obwodzie homelski), schroniskach (np. w Mozyrzu) oraz innego typu bazie noclegowej. Tylko w obwodzie homelskim zabezpieczono miejsca pobytu czasowego dla 1,5 tys. osób. Każdy uchodźca otrzymuje 3 posiłki dziennie oraz pomoc w znalezieniu odpowiedniego lokum[9]. Dodatkowo dostaje również ,,możliwości dalszego rozwoju” i szansę na ,,podtrzymywanie więzi rodzinnych”. ,,Szansa” ta polega na zapewnieniu możliwości wykonania telefonu do krewnych i przyjaciół[10]. Zabezpieczona jest również pomoc medyczna oraz odzież, kupowana zgodnie z indywidualnym zapotrzebowaniem.
O długości pobytu uchodźców w miejscach pobytu czasowego decydują kolektywnie pracownicy Komisji Pracy, Zatrudnienia i Ochrony Socjalnej oraz urzędnicy z Wydziału Obywatelstwa i Migracji Obwodowego Komitetu Wykonawczego. ,,Otrzymawszy wszystko, co niezbędne do życia” uchodźcy – pod okiem białoruskich urzędników monitorujących ich społeczny i zawodowy progres – zaczynają ,,samodzielną” egzystencję[11].
Według oficjalnych komunikatów uchodźcom udzielane jest wielorakie wsparcie w postaci pomocy rzeczowej, psychologicznej oraz medycznej (badania lekarskie, leki). W pomoc uchodźcom zaangażowane są zarówno instytucje państwa i ich pracownicy (,,Biełstat”), jak i organizacje pozarządowe (,,Białoruski Czerwony Krzyż”, Stowarzyszenie ,,Biełaja Ruś”, ,,Białoruski Związek Kobiet”, ,,Białoruska Fundacja Pokoju”) czy przedsiębiorstwa (np. ,,SvetlogrskKhimvolokno”, ,,BMZ”, ,,Gomselmash”, ,,Mozyrsol”). Na apel o pomoc ukraińskim uchodźcom tylko w obwodzie homelskim miało odpowiedzieć ponad 1 tys. przedsiębiorstw oraz organizacji. Wsparcia udzielają też związki zawodowe należące do Federacji Związków Zawodowych Białorusi oraz wolontariusze.
Przewodniczący Izby Młodzieży działającej przy Zgromadzeniu Parlamentarnym Związku Białorusi i Rosji, Dmitrij Matiuszenkow, zadeklarował że Białoruś udziela braterskiej pomocy narodowi Ukrainy: ,,Ukraińskie dzieci będą mogły uczyć się w białoruskich placówkach oświatowych, co świadczy o człowieczeństwie Białorusinów” a Białoruś jest ,,gotowa ochronić” naród ukraiński przez prześladującym go nazizmem[12]. Powstał również spontaniczny ruch ,,Dobre Serce”, koordynowany przez Białoruski Republikański Związek Młodzieży. W ramach tej inicjatywy tylko w obwodzie brzeskim otworzono 45 punktów zbiórki dla ukraińskich uchodźców.
W związku z niewielką liczbą uchodźców z Ukrainy przebywających na Białorusi, w białoruskich mediach rządowych pojawiają się wzmianki nawet o jednostkowych przypadkach przekraczania przez nich granicy oraz o najdrobniejszych aktywnościach (np. szeroko propagowana historia o przedsiębiorcy, który przekazał uchodźcom dwie pralki lub rozpowszechniane informacje o zebraniu kilku czy kilkunastu kartonów produktów spożywczych o długim okresie przydatności do spożycia).
Zachód ,,gnębi” uchodźców
Według białoruskiego przekazu propagandowego w przeciwieństwie do ,,doskonałych” warunków, które czekają na ukraińskich uchodźców na Białorusi i w Rosji, w innych państwach (zwłaszcza na Zachodzie) sytuacja jest dla Ukraińców zdecydowanie niekorzystna. Na przykład ukraińscy uchodźcy, którzy przybyli do Meksyku mogą napotkać trudności w migracji do USA[13]. A 14 kwietnia Biełta opublikowała tekst pochodzący z chińskiej gazety ,,Global Times”, w którym Stany Zjednoczone oskarżono o spowodowanie globalnych katastrof humanitarnych. Miliony ukraińskich uchodźców paść miało ,,ofiarą globalnej hegemonii USA”[14]. Zgodnie z przyjęta przez oficjalny Mińsk narracją celem działań Zachodu jest afganizacja Ukrainy, czyli ,,przekształcenie Ukrainy w drugi Afganistan”[15] oraz ,,zombizacja” Ukraińców[16].
Podkreśla się tymczasowy charakter pomocy udzielanej przez Zachód Ukraińcom (rychły koniec ,,miodowego miesiąca” wsparcia) oraz dominuje przekaz o interesowności Zachodu. Uchodźcy z Ukrainy docelowo mają stać się tanią siłą roboczą na przykład w rękach ,,kapitalistów” z państw bałtyckich[17] a w Polsce wielu z nich nie może znaleźć pracy lub pracuje za płacę minimalną lub za skrajnie niskie stawki[18]. Niemcy natomiast chcą uchodźcami z Ukrainy uzupełnić luki w starzejącej się populacji[19]. Propagandzista Vadim Elfimow przywołał nawet analogię do lat II wojny światowej, podczas której około 2 mln ludzi zostało wywiezionych z Ukrainy na roboty przymusowe do Niemiec[20]. Zdaniem politologa Aleksandra Szpakowskiego w Niemczech nasilać się będą konflikty między ukraińskimi uchodźcami a rosyjskojęzycznymi mieszkańcami Niemiec[21].
Oficjalne białoruskie media ustosunkowały się również do opublikowanego przez Amnesty International raportu na temat sytuacji uchodźców w Polsce, podkreślając że mowa w nim o deportacjach, samowolnych zatrzymaniach i nieludzkim traktowaniu ludzi na polskiej granicy. Ten element wspiera o wiele szerszą kampanię, której celem jest przestawianie w negatywnym świetle zarówno skali, jak i metod pomocy udzielanej ukraińskim uchodźcom przez Zachód, ale również selekcjonowania migrantów przez państwa europejskie i Stany Zjednoczone. Uchodźcy z Ukrainy otrzymywać mają bowiem preferencje kosztem migrantów z Hondurasu, Meksyku i innych krajów Ameryki Łacińskiej[22]. A polityka podwójnych standardów i dzielenie uchodźców na lepszych i gorszych (np. przez stosowanie procedury push backu na granicy z Białorusią) nieustannie żywi białoruską propagandę[23]. Kolejny aspekt tej kampanii dotyczy systematycznego powielania informacji o problemach z alokacją i zabezpieczeniem pomocy dla uchodźców[24] (niektórym może nawet grozić śmierć głodowa[25]) oraz pozbywaniu się uchodźców z miejsc pobytu czasowego ze względu na rozpoczynający się sezon wakacyjny[26],[27]. Białoruskie media państwowe poruszają również problem handlu ludźmi, którego ofiarami staja się uciekające z Ukrainy kobiety i dzieci. Brakuje jednak danych na temat skali tego procederu. W tym kontekście podaje się natomiast dane ONZ, które mówią, że przez pierwsze dwa miesiące konfliktu co najmniej 30 000 ukraińskich uchodźców dziennie powracało do ojczyzny. Nigdzie jednak nie ma wzmianki, że ogromna część z tej grupy to nie kobiety uciekające przed seksualnym niewolnictwem, ale mężczyźni wracający na Ukrainę, by zaciągnąć się do walki.
Personalizacja dźwignią propagandy, czyli jak rodzina, która uciekła z Mariupola osiedla się w Brześciu
Cechą charakterystyczną łukaszenkowskiego przekazu propagandowego jest instrumentalizacja uchodźstwa z Ukrainy. Podstawowym zabiegiem, który zatuszować ma niskie natężenie uchodźstwa (w porównaniu do innych państw europejskich) jest personalizacja. Oficjalne media nie przekazują więc danych o skali uchodźstwa, ale opowiadają o tym zjawisku przez pryzmat jednostki. Mamy więc bogato udokumentowane materiałem wizualnym i audiowizualnym historie Swietłany z Charkowa, Oksany z Mariupola czy Olgi z Kijowa. Ich opowieści mówią nie tylko o ucieczce – podkreśla się w nich, że nie tylko nie musiały uciekać pod rosyjskim ostrzałem, ale pomocy udzielały im właśnie rosyjskie wojska.
Białoruska propaganda nie ma wątpliwości: uchodźca z Ukrainy dostaje na Białorusi wszystko, czego potrzebuje. Jeden z uchodźców, niewymieniony z nazwiska Siergiej również nie ma w tej kwestii wątpliwości i podkreśla: ,,Nie chcemy jechać do Europy”[28]. Jedna z uchodźczyń przyznaje: „Bardzo lubię Białoruś. Szczególnie podoba mi się jakość Waszych produktów – po prostu cudowna”, inna podkreśla: ,,Dzieci są tu szczęśliwe. (…) Tu jest tyle zabawek, są tacy wspaniali nauczyciele! Personel bierze od nas rzeczy do prania i przynosi wszystko wyprasowane, wyczyszczone, złożone, jak w sklepie”[29].
Dla 15 pochodzących z Donbasu dzieci ze specjalnymi potrzebami zorganizowano nawet trzytygodniowe ,,wakacje” w Dziecięcym Szpitalu Rehabilitacji Medycznej[30]. Na uciekających przed wojną czeka na Białorusi nie tylko pomoc, ale również wiele atrakcji. Na przykład cyrk z Homla zaprosił na występ rodziny ukraińskich uchodźców a uchodźcy z Ukrainy ,,z wdzięcznością przyjęli zaproszenie”[31]. A pochodzące z Donbasu dzieci wzięły nawet udział w meczu hokejowym drużyny prezydenta. Szczególne były też obchody Wielkanocy, bowiem ,,funkcjonariusze białoruskiej policji przynosili wielkanocne ciasta” dla ukraińskich rodzin a ukraińskim kobietom ,,wręczano bony pieniężne”. Z oczywistych względów ,,obywatele Ukrainy z wdzięcznością przyjęli prezenty i życzenia”[32].
Podsumowanie
Proreżimowe media białoruskie kreują alternatywny obraz wojennej rzeczywistości, w której szczególną rolę pełnić mają uchodźcy z Ukrainy. Uchodźcy stali się więc łupem propagandy a narracja białoruskich władz stworzyła fałszywy symetryzm, zgodnie z którym Białoruś na równi z innymi państwami zaangażowała się w pomoc ludziom uciekającym z Ukrainy. Z tego względu nawet niewielkie grupy uchodźców z Ukrainy stały się bohaterami białoruskiej propagandy, która- obficie dokumentując to materiałami wizualnymi- nieustannie ukazuje intensywne wsparcie udzielane Ukraińcom na terytorium Białorusi. Pojawiają się więc wzmianki o najdrobniejszych nawet aktywnościach (np. szeroko propagowano historię o przedsiębiorcy, który przekazał uchodźcom dwie pralki, rozpowszechniane informacje o zebraniu kilku kartonów produktów spożywczych o długim okresie przydatności do spożycia). Innymi słowy, zamiast informacji o realnej skali pomocy humanitarnej mamy natężenie informacji o jej wybranych, ale dogłębnie opisanych przykładach. Zwykle przedstawiana jest wówczas historia jednego uchodźcy lub jednej rodziny uchodźców (z dziećmi), przy czym zwykle doskonale udokumentowany jest ich pobyt na Białorusi, natomiast dość skąpo i tendencyjnie (prorosyjsko) przedstawiane są kolejne etapy ich ucieczki z Ukrainy.
Należy również podkreślić postępującą unifikację białoruskiego i rosyjskiego przekazu propagandowego- część informacji dostarczana przez media na Białorusi to narracja pochodząca wprost z mediów rosyjskich. Rola państwowych mediów stopniowo została więc sprowadzona jedynie do ogniwa w łańcuchu rosyjskiej propagandy – ich głównym celem jest duplikowanie rosyjskiego przekazu oraz promowanie obrazu Białorusi jako państwa przygotowanego do instytucjonalnej pomocy dla uchodźców z Ukrainy. Białoruska narracja na temat uchodźstwa z Ukrainy – podobnie jak w kwestii określenia celów rosyjskiej operacji na Ukrainie (demilitaryzacja i denazyfikacja) oraz interpretacji stanowiska państw Zachodu wobec rosyjskich działań – jest zunifikowana z przekazem rosyjskim. Dlatego w białoruskich mediach państwowych określa się przymusowe deportacje Ukraińców jako ,,ewakuację” lub ,,wywózkę na prośbę uchodźców” a wydarzenia w Buczy opisuje się jako wielką inscenizację. Brakuje natomiast nawet wzmianki o obozach filtracyjnych, które utworzono dla Ukraińców na terytorium Rosji, mowa jedynie o hojnym wsparciu finansowym, którego udziela uchodźcom Federacja Rosyjska.
Autorka analizy: Justyna Olędzka
[1]„Доминирует какая-то другая логика”. Макей о нежелании Украины открывать гуманитарные коридоры в сторону Беларуси, https://www.belta.by/politics/view/dominiruet-kakaja-to-drugaja-logika-makej-o-nezhelanii-ukrainy-otkryvat-gumanitarnye-koridory-v-490101-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[2]Макей: Беларусь уже приняла тысячи беженцев с территории Украины, https://www.belta.by/politics/view/makej-belarus-uzhe-prinjala-tysjachi-bezhentsev-s-territorii-ukrainy-490102-2022/(dostęp: 15.05.22).
[3]Красный крест назвал число украинских беженцев в Беларуси, https://sputnik.by/20220320/krasnyy-krest-nazval-chislo-ukrainskikh-bezhentsev-v-belarusi-1061461531.html(dostęp: 15.05.22).
[4]„Не должно быть никаких войн”. Лукашенко о единстве белорусов в вопросах сохранения мира, https://www.belta.by/president/view/ne-dolzhno-byt-nikakih-vojn-lukashenko-o-edinstve-belorusov-v-voprosah-sohranenija-mira-491247-2022/(dostęp: 15.05.22).
[5]https://belsat.eu/ru/news/fejk-lukashenko-preuvelichil-kolichestvo-ukrainskih-bezhentsev-v-belarusi-v-70-raz/, Лукашенко врёт о похищенных оппозиционерахhttps://belsat.eu/ru/news/fejk-lukashenko-preuvelichil-kolichestvo-ukrainskih-bezhentsev-v-belarusi-v-70-raz/(dostęp: 15.05.22).
[6] В Россию прибыли более 1,1 млн украинских беженцев, https://www.belta.by/world/view/v-rossiju-pribyli-bolee-11-mln-ukrainskih-bezhentsev-499544-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[7]Число прибывших в РФ беженцев из Украины превысило 860 тыс., https://www.belta.by/world/view/chislo-pribyvshih-v-rf-bezhentsev-iz-ukrainy-dnr-i-lnr-prevysilo-860-tys-496716-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[8]В РФ под видом украинских беженцев пытаются проникнуть участники боевых действий, https://www.belta.by/world/view/v-rf-pod-vidom-ukrainskih-bezhentsev-pytajutsja-proniknut-uchastniki-boevyh-dejstvij-497242-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[9]Около 20 граждан Украины готовы оформить статус беженца в Гомельской области, https://www.belta.by/regions/view/okolo-20-grazhdan-ukrainy-gotovy-oformit-status-bezhentsa-v-gomelskoj-oblasti-489944-2022/(dostęp: 15.05.22).
[10]В здравницах Гомельской области были временно размещены около 700 беженцев из Украины, https://www.belta.by/regions/view/v-zdravnitsah-gomelskoj-oblasti-byli-vremenno-razmescheny-okolo-700-bezhentsev-iz-ukrainy-495223-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[11]Украинские беженцы начинают самостоятельную жизнь в Гомельской области, https://www.belta.by/regions/view/ukrainskie-bezhentsy-nachinajut-samostojatelnuju-zhizn-v-gomelskoj-oblasti-498816-2022/(dostęp: 15.05.22).
[12]Матюшенков: Беларусь является надежным партнером, союзником и другом России, https://www.belta.by/society/view/matjushenkov-belarus-javljaetsja-nadezhnym-partnerom-sojuznikom-i-drugom-rossii-495365-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[13]WSJ: украинские беженцы могут столкнуться с трудностями при миграции в США, https://www.belta.by/world/view/wsj-ukrainskie-bezhentsy-mogut-stolknutsja-s-trudnostjami-pri-migratsii-v-ssha-494032-2022/(dostęp: 15.05.22)
[14]Global Times: действия США вызывают гуманитарные катастрофы по всему миру, https://www.belta.by/world/view/global-times-dejstvija-ssha-vyzyvajut-gumanitarnye-katastrofy-po-vsemu-miru-496133-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[15]Политолог: задача Запада – превратить Украину во второй Афганистан, https://www.belta.by/society/view/politolog-zadacha-zapada-prevratit-ukrainu-vo-vtoroj-afganistan-496858-2022/(dostęp: 15.05.22).
[16]„Дело было не в беженцах”. Монтян о ситуации на белорусско-польской границе, https://www.belta.by/society/view/delo-bylo-ne-v-bezhentsah-montjan-o-situatsii-na-belorussko-polskoj-granitse-498006-2022/(dostęp: 15.05.22).
[17]„Капитализм – жестокая среда обитания”. Боровик о том, как Прибалтика принимает украинских беженцев, https://www.belta.by/society/view/kapitalizm-zhestokaja-sreda-obitanija-borovik-o-tom-kak-pribaltika-prinimaet-ukrainskih-bezhentsev-495984-2022/(dostęp: 15.05.22).
[18]Дефицит вакансий и снижение зарплат. Как украинские беженцы трудоустраиваются в Польше, https://www.belta.by/world/view/defitsit-vakansij-i-snizhenie-zarplat-kak-ukrainskie-bezhentsy-trudoustraivajutsja-v-polshe-495042-2022/(dostęp: 15.05.22).
[19]Политолог рассказал, какую цель преследует Германия, принимая беженцев, https://www.belta.by/society/view/politolog-rasskazal-kakuju-tsel-presleduet-germanija-prinimaja-bezhentsev-496841-2022/(dostęp: 15.05.22).
[20]Почему украинские мигранты – проблема для европейцев? Объясняет политолог, https://www.belta.by/politics/view/pochemu-ukrainskie-migranty-problema-dlja-evropejtsev-objjasnjaet-politolog-492843-2022/(dostęp: 15.05.22).
[21]Шпаковский: в немецком обществе мнение о справедливости борьбы украинского режима неоднозначное, https://www.belta.by/politics/view/shpakovskij-v-nemetskom-obschestve-mnenie-o-spravedlivosti-borby-ukrainskogo-rezhima-neodnoznachnoe-493120-2022/(dostęp: 15.05.22).
[22]Мигранты второго сорта. Латиноамериканцы осуждают США за избирательный подход в приеме беженцев, https://www.belta.by/world/view/migranty-vtorogo-sorta-latinoamerikantsy-osuzhdajut-ssha-za-izbiratelnyj-podhod-v-prieme-bezhentsev-495651-2022/ (dostęp: 15.05.22).
[23]„Эти нам выгоднее”. Политолог о принципах отбора беженцев в Европе, https://www.belta.by/politics/view/eti-nam-vygodnee-politolog-o-printsipah-otbora-bezhentsev-v-evrope-493898-2022/(dostęp: 15.05.22).
[24]Краков из-за массового наплыва беженцев из Украины сокращает им помощь, https://www.belta.by/world/view/krakov-iz-za-massovogo-naplyva-bezhentsev-iz-ukrainy-sokraschaet-im-pomosch-495930-2022/(dostęp: 15.05.22).
[25] Среди беженцев из Украины в Польше появилась угроза голода, https://www.belta.by/world/view/sredi-bezhentsev-iz-ukrainy-v-polshe-pojavilas-ugroza-goloda-503536-2022/ (dostęp: 24.05.22).
[26]В Словакии украинских беженцев просят освободить гостиницы из-за начала туристического сезона, https://www.belta.by/world/view/v-slovakii-ukrainskih-bezhentsev-prosjat-osvobodit-gostinitsy-iz-za-nachala-turisticheskogo-sezona-494951-2022/(dostęp: 15.05.22).
[27]В Паланге украинцев могут лишить жилья в связи с началом курортного сезона, https://www.belta.by/world/view/v-palange-ukraintsev-mogut-lishit-zhiljja-v-svjazi-s-nachalom-kurortnogo-sezona-498808-2022/(dostęp: 15.05.22).
[28]„Я жива! Я в Беларуси!”. Именно с этих слов чаще всего начинается разговор беженцев из Украины с близкими по телефону после пересечения границы. И тут же слезы радости, https://www.belta.by/society/view/ja-zhiva-ja-v-belarusi-imenno-s-etih-slov-chasche-vsego-nachinaetsja-razgovor-bezhentsev-iz-ukrainy-s-492532-2022/(dostęp: 15.05.22).
[29]„Хочется, чтобы наступила тишина. И вернуться домой”. О чем рассказывают дети Донбасса, приехавшие в Беларусь на реабилитацию, https://www.belta.by/society/view/hochetsja-chtoby-nastupila-tishina-i-vernutsja-domoj-o-chem-rasskazyvajut-deti-donbassa-priehavshie-v-492647-2022/?utm_source=belta&utm_medium=news&utm_campaign=accent(dostęp: 15.05.22).
[30]https://www.belta.by/society/view/zavershilis-belorusskie-kanikuly-dlja-detej-iz-donbassa-495219-2022/, https://www.belta.by/society/view/zavershilis-belorusskie-kanikuly-dlja-detej-iz-donbassa-495219-2022/(dostęp: 15.05.22).
[31]Гомельский цирк пригласил на премьеру семьи украинских беженцев с детьми, https://www.belta.by/regions/view/gomelskij-tsirk-priglasil-na-premjeru-semji-ukrainskih-bezhentsev-s-detmi-492644-2022/(dostęp: 15.05.22).
[32]РЕПОРТАЖ: Три истории о вере в чудо и людей: брестчане поздравили украинских беженцев с Пасхой, https://www.belta.by/regions/view/reportazh-tri-istorii-o-vere-v-chudo-i-ljudej-brestchane-pozdravili-ukrainskih-bezhentsev-s-pashoj-497848-2022/(dostęp: 15.05.22).
